Akut böbrek yetmezliği nedir?
Akut böbrek yetmezliği, birkaç saat veya birkaç gün içinde meydana gelen ani bir böbrek yetmezliği veya böbrek hasarı olayıdır. Akut böbrek yetmezliği, kanınızda atık ürünlerin birikmesine neden olur ve böbreklerinizin vücudunuzdaki doğru sıvı dengesini korumasını zorlaştırır. Akut böbrek yetmezliği ayrıca beyin, kalp ve akciğerler gibi diğer organları da etkileyebilir. Akut böbrek hasarı hastanede yatan hastalarda, yoğun bakım ünitelerinde ve özellikle yaşlı erişkinlerde sık görülür.
Akut böbrek yetmezliğinin belirtileri nelerdir?
Akut böbrek yetmezliği belirti ve semptomları, altta yatan nedene bağlı olarak farklılık gösterir ve şunları içerebilir:
- İdrar çıkışında azalma
- Bacaklarda, ayak bileklerinde ve göz çevresinde şişme
- Yorgunluk hissi
- Nefes darlığı
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Mide bulantısı
- Ağır vakalarda nöbetler veya koma
- Göğüs ağrısı veya basınç hissi
Bazı durumlarda akut böbrek yetmezliği hiçbir belirtiye neden olmaz ve yalnızca doktorunuz tarafından yapılan testlerde keşfedilir.
Akut böbrek yetmezliği neden olur?
Akut böbrek yetmezliğinin birçok farklı nedeni olabilir. Akut böbrek yetmezliği aşağıdakilerin sonucunda oluşabilir:
Azalmış kan akışı
Bazı hastalıklar ve durumlar böbreklerinize kan akışını yavaşlatabilir ve akut böbrek yetmezliğine neden olabilir.
Bu hastalıklar ve durumlar şunları içerir:
- Düşük tansiyon (hipotansiyon) veya şok
- Kan veya sıvı kaybı (kanama, şiddetli ishal gibi)
- Kalp krizi, kalp yetmezliği ve kalp fonksiyonunun azalmasına neden olan diğer durumlar
- Organ yetmezliği (örn. kalp, karaciğer)
- Baş ağrısı, soğuk algınlığı, grip ve diğer rahatsızlıklardan kaynaklanan şişliği azaltmak veya ağrıyı gidermek için kullanılan ağrı kesici ilaçların aşırı kullanımı. Örnekler arasında ibuprofen, ketoprofen ve naproksen bulunur.
- Şiddetli alerjik reaksiyonlar
- Yanıklar
- Yaralanma
- Büyük ameliyat
Böbreklere Doğrudan Hasar
Bazı hastalık ve durumlar böbreklerinize zarar verebilir ve akut böbrek yetmezliğine yol açabilir. Bazı örnekler şunları içerir:
- "Sepsis" adı verilen ciddi, yaşamı tehdit eden bir enfeksiyon türü
- “Multipl miyelom” adı verilen bir kanser türü
- Kan damarlarınızda iltihaplanmaya ve yara dokusu oluşumuna neden olan, onları sert, zayıf ve dar hale getiren nadir bir durum (vaskülit)
- Belirli ilaç türlerine karşı alerjik reaksiyon (interstisyel nefrit)
- İç organlarınızı destekleyen bağ dokusunu etkileyen bir grup hastalık (skleroderma)
- Böbrek tübüllerinde, böbreklerdeki küçük kan damarlarında veya böbreklerdeki filtreleme ünitelerinde iltihaplanmaya veya hasara neden olan durumlar (tübüler nekroz, glomerülonefrit, vaskülit veya trombotik mikroanjiyopati gibi).
İdrar yolunun tıkanması
Bazı insanlarda, koşullar veya hastalıklar idrarın vücuttan çıkmasını engelleyebilir ve akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Tıkanmaya şunlar neden olabilir:
- Mesane, prostat veya rahim ağzı kanseri
- Prostat büyümesi
- Mesaneyi ve idrara çıkmayı etkileyen sinir sistemi ile ilgili sorunlar
- Böbrek taşı
- İdrar yolunda kan pıhtıları
Akut böbrek yetmezliği tanısı
Akut böbrek hasarınızın nedenine bağlı olarak, doktorunuz akut böbrek yetmezliği olabileceğinden şüphelenirse farklı testler uygulayacaktır. Akut böbrek yetmezliğinin mümkün olan en kısa sürede keşfedilmesi önemlidir çünkü kronik böbrek hastalığına ve hatta böbrek yetmezliğine yol açabilir. Ayrıca kalp hastalığına veya ölüme yol açabilir.
Aşağıdaki testler yapılabilir:
- İdrar çıkışını ölçme: Doktorunuz akut böbrek yetmezliğin nedenini bulmanıza yardımcı olmak için her gün ne kadar idrar yaptığınızı hakkında bilgi isteyecektir.
- İdrar testleri: Doktorunuz böbrek yetmezliği belirtileri bulmak için idrarınızı test edecektir (idrar tahlili).
- Kan testleri: Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için protein testlerine ek olarak kreatinin, üre azot fosfor ve potasyum düzeylerinin belirlenmesine yardımcı olacak kan testleri yapılmalıdır.
- GFR: Kan testiniz, ayrıca böbrek fonksiyonundaki düşüşün bir belirteci olan GFR'nizi (glomerüler filtrasyon hızı) bulmanıza da yardımcı olacaktır.
- Görüntüleme testleri: Ultrason gibi görüntüleme testleri, doktorunuzun böbreklerinizi görmesine ve anormal durumları aramasına yardımcı olabilir.
- Böbrek biyopsisi: Bazı durumlarda, doktorunuz özel bir iğne ile böbreğinizden küçük bir parçanın alındığı ve mikroskop altında incelendiği biyopsi işlemini gerçekleştirecektir.
Akut böbrek yetmezliği tedavisi
Akut böbrek yetmezliği tedavisi genellikle hastaneye yatış gerektirir. Akut böbrek hasarı olan çoğu insan başka bir nedenle zaten hastanede yatmaktadır. Hastanede ne kadar kalacağınız akut böbrek yetmezliğinin nedenine ve böbreklerinizin ne kadar çabuk iyileştiğine bağlıdır. Daha ciddi vakalarda, böbrekleriniz iyileşene kadar böbrek fonksiyonuna yardımcı olmak için diyaliz gerekebilir. Doktorunuzun temel amacı, akut böbrek hasarınızın altında yatan nedeni tedavi etmektir. Doktorunuz, böbrekleriniz iyileşene kadar tüm semptomlarınızı ve komplikasyonlarınızı tedavi etmek için çalışacaktır.
Akut böbrek yetmezliği geçirdikten sonra, diğer sağlık sorunları (böbrek hastalığı, felç, kalp hastalığı gibi) veya gelecekte tekrar akut böbrek yetmezliği geçirme riskiniz daha yüksektir. Kendinizi korumak için, böbrek fonksiyonunuzu ve iyileşmenizi takip etmek için doktorunuzla görüşmelisiniz. Böbrek hasarı yaşama riskini azaltmanın ve böbrek fonksiyonunu korumanın en iyi yolu, akut böbrek hasarını önlemek veya mümkün olduğunca erken tanı koyup tedavi etmektir.
