ERKEKLERDE KISIRLIK BELİRTİLERİ, NEDENLERİ, TESTLERİ VE TEDAVİSİ

Erkekte Kısırlık Nedir?

Yaklaşık 7 çiftten 1'i kısırdır, yani bir yıl veya daha uzun süredir sık ve korunmasız cinsel ilişkiye girmelerine rağmen çocuk sahibi olamamışlardır. Bu çiftlerin yarısında erkek kısırlığı rol oynamaktadır.

Erkeklerde kısırlığa düşük sayıda sperm üretimi, anormal sperm fonksiyonu veya spermin hareketini engelleyen tıkanıklıklar neden olabilir. Hastalıklar, yaralanmalar, kronik sağlık sorunları, yaşam tarzı seçimleri ve diğer faktörler erkek kısırlığına katkıda bulunabilir.

Çocuk sahibi olamamak stresli ve sinir bozucu olabilir, ancak erkeklerde kısırlık için bir takım tedaviler mevcuttur.

Erkeklerde Kısırlığın Nedenleri

Erkek kısırlığı karmaşık bir süreçtir. Eşinizi hamile bırakmak için aşağıdakiler süreçler düzgün gerçekleşmelidir:

• Sağlıklı spermler üretmelisiniz. Testislerinizden en az biri düzgün çalışıyor olmalı ve vücudunuz sperm üretimini tetiklemek ve sürdürmek için testosteron ve diğer hormonları üretmelidir.
• Spermin meniye taşınması gerekir. Testislerde sperm üretildikten sonra, hassas tüpler onları meni ile karışana ve penisten boşalana kadar taşır.
• Menide yeterli sayıda sperm olması gerekir. Meninizdeki sperm sayısı düşükse, spermlerinizden birinin eşinizin yumurtasını dölleme olasılığı azalır. Düşük sperm sayısı, her mililitre semen başına 15 milyondan az veya ejakülat başına 39 milyondan az spermdir.
• Sperm fonksiyonel olmalı ve hareket edebilmelidir. Sperminizin hareketi (motilitesi) veya işlevi anormal ise, sperm eşinizin yumurtasına ulaşamayabilir veya yumurtanın içine giremeyebilir.

Erkeklerde kısırlığın tıbbi nedenleri

Erkeklerde kısırlığa bir dizi sağlık sorunu ve tıbbi tedavi neden olabilir:

• Varikosel. Varikosel, testisleri boşaltan damarların şişmesidir. Erkek kısırlığının en yaygın nedenidir. Varikosellerin kısırlığa neden olmasının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, anormal kan akışıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Varikosel, sperm miktarı ve kalitesinin azalmasına neden olur.
• Enfeksiyon. Bazı enfeksiyonlar sperm üretimini, sperm sağlığını etkileyebilir veya sperm geçişini engelleyen yara dokularına neden olabilir. Bunlar, epididim (epididimit) veya testislerin (orşit) iltihaplanmasını ve gonore veya HIV dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan bazı enfeksiyonları içerir. Bazı enfeksiyonlar kalıcı testis hasarına yol açabilse de, çoğu zaman sperm elde edilebilir.
• Boşalma sorunları. Retrograd boşalma, meni orgazm sırasında penisin ucundan dışarı çıkmak yerine mesaneye girdiğinde meydana gelir. Diyabet, omurilik yaralanmaları, ilaçlar ve mesane, prostat veya üretra cerrahisi dahil olmak üzere çeşitli sağlık durumları retrograd boşalmaya neden olabilir.
• Sperme saldıran antikorlar. Anti-sperm antikorları, spermleri yanlışlıkla zararlı istilacılar olarak tanımlayan ve onları yok etmeye çalışan bağışıklık sistemi hücreleridir.
• Tümörler. Kanserler ve kötü huylu olmayan tümörler, erkek üreme organlarını doğrudan, hipofiz bezi gibi üreme ile ilgili hormonları salgılayan bezler aracılığıyla veya bilinmeyen nedenlerle etkileyebilir. Bazı durumlarda, tümörleri tedavi etmek için kullanılan cerrahi, radyasyon veya kemoterapi erkeklerde infertiliteyi etkileyebilir.
• İnmemiş testisler. Bazı erkeklerde, fetal gelişim sırasında testislerden biri veya her ikisi birden karın bölgesinden normalde testisleri (skrotum) içeren keseye inmeyi başaramaz. Kısırlık, bu duruma sahip erkeklerde daha olasıdır.
• Hormon dengesizlikleri Kısırlık, testislerin kendi bozukluklarından veya hipotalamus, hipofiz, tiroid ve adrenal bezler dahil olmak üzere diğer hormonal sistemleri etkileyen bir anormallikten kaynaklanabilir. Düşük testosteron (erkek hipogonadizmi) ve diğer hormonal problemlerin birkaç olası altta yatan nedeni vardır.
• Spermi taşıyan tübüllerin kusurları. Birçok farklı tüp sperm taşır. Ameliyattan kaynaklanan yaralanma, önceki enfeksiyonlar, travma veya kistik fibroz veya benzeri kalıtsal durumlar gibi anormal gelişim gibi çeşitli nedenlerle bloke olabilirler. Tıkanma testis içi, testis drene eden tüplerde, epididimde, vas deferenste, ejakülatör kanalların yakınında veya üretrada olmak üzere herhangi bir seviyede olabilir.
• Kromozom kusurları. Bir erkeğin iki X kromozomu ve bir Y kromozomu (bir X ve bir Y yerine) ile doğduğu Klinefelter sendromu gibi kalıtsal bozukluklar, erkek üreme organlarının anormal gelişimine neden olur. Kısırlıkla ilişkili diğer genetik sendromlar arasında kistik fibroz ve Kallmann sendromu bulunur.
• Cinsel ilişki ile ilgili sorunlar. Bunlar, seks için yeterli bir ereksiyonun korunması veya sürdürülmesinde güçlük (erektil disfonksiyon), erken boşalma, ağrılı cinsel ilişki, penisin altında üretral açıklık (hipospadias) gibi anatomik anormallikler veya cinselliği engelleyen psikolojik veya ilişki sorunları içerebilir.
• Çölyak hastalığı. Çölyak hastalığı, buğdayda bulunan ve glüten adı verilen bir proteine duyarlılığın neden olduğu bir sindirim bozukluğudur. Durum erkek kısırlığına katkıda bulunabilir. Glütensiz bir diyet uygulandıktan sonra kısırlık iyileşebilir.
• Bazı ilaçlar. Testosteron replasman tedavisi, uzun süreli anabolik steroid kullanımı, kanser ilaçları (kemoterapi), bazı ülser ilaçları, bazı artrit ilaçları ve diğer bazı ilaçlar sperm üretimini bozabilir ve erkek kısırlığını oluşturabilir.
• Önceki ameliyatlar. Vazektomi, skrotal veya testis ameliyatları, prostat ameliyatları ve testis, rektum kanserleri için yapılan büyük karın ameliyatları da dahil olmak üzere bazı ameliyatlar ejakülatınızda sperm bulunmasını engelleyebilir.

Erkeklerde kısırlığın çevresel nedenleri

Isı, toksinler ve kimyasallar gibi belirli çevresel unsurlara aşırı maruz kalmak, sperm üretimini veya sperm fonksiyonunu azaltabilir. Spesifik nedenler şunları içerir:

• Endüstriyel kimyasallar. Belirli kimyasallara, böcek ilaçlarına, herbisitlere, organik çözücülere ve boyama malzemelerine uzun süre maruz kalmak, düşük sperm sayısına katkıda bulunabilir.
• Ağır metale maruz kalma. Kurşun veya diğer ağır metallere maruz kalmak da kısırlığa neden olabilir.
• Radyasyon veya X ışınları. Radyasyona maruz kalmak sperm üretimini azaltabilir, ancak genellikle sonunda normale dönecektir. Yüksek doz radyasyon ile sperm üretimi kalıcı olarak azaltılabilir.
• Testislerin aşırı ısınması. Yüksek sıcaklıklar sperm üretimini ve işlevini bozabilir. Çalışmalar sınırlı ve sonuçsuz olsa da, saunaların veya sıcak küvetlerin sık kullanımı sperm sayınızı geçici olarak bozabilir. Uzun süre oturmak, dar giysiler giymek veya uzun süre dizüstü bilgisayarda çalışmak da skrotumunuzdaki sıcaklığı artırabilir ve sperm üretimini biraz azaltabilir. 

Genel sağlık, yaşam tarzı ve diğer nedenler

Erkek kısırlığının diğer bazı nedenleri şunlardır:

• İlaç kullanımı. Kas gücünü ve büyümesini uyarmak için alınan anabolik steroidler, testislerin küçülmesine ve sperm üretiminin azalmasına neden olabilir. Kokain veya esrar kullanımı da sperminizin sayısını ve kalitesini geçici olarak azaltabilir.
• Alkol kullanımı. Alkol içmek testosteron seviyelerini düşürebilir, erektil disfonksiyona neden olabilir ve sperm üretimini azaltabilir. Aşırı içmenin neden olduğu karaciğer hastalığı da doğurganlık sorunlarına yol açabilir.
• Tütün içmek. Sigara içen erkeklerin sperm sayısı, içmeyenlere göre daha düşük olabilir. Pasif içicilik de erkeklerde kısırlığı etkileyebilir.
• Aşırı kilo. Obezite, spermin kendisini doğrudan etkilemenin yanı sıra erkeklerde kısırlığı arttıran hormon değişikliklerine neden olmak da dahil olmak üzere, kısırlığı çeşitli şekillerde etkileyebilir.

Erkeklerde Kısırlık Riskini Arttıran Faktörler

Erkek kısırlığını arttırabilen risk faktörleri şunları içerir:

• Tütün içmek
• Alkol kullanmak
• Bazı yasa dışı uyuşturucuları kullanmak
• Aşırı kilolu olmak
• Bazı geçmiş veya mevcut enfeksiyonlara sahip olmak
• Toksinlere maruz kalmak
• Testislerin aşırı ısınması
• Testislere travma yaşamış olmak
• Daha önce vazektomi veya majör abdominal veya pelvik cerrahi geçirmiş olmak
• İnmemiş testis öyküsü olması
• Doğurganlık bozukluğu olan bir akrabaya sahip olmak
• Tümörler ve orak hücre hastalığı gibi kronik hastalıklar dahil olmak üzere belirli tıbbi durumlara sahip olmak
• Ameliyat veya radyasyon terapisi gibi ilaç veya tedaviler

Erkeklerde kısırlık belirtileri

Erkeklerde kısırlığın ana belirtisi, bir kadını gebe bırakamamadır. Başka belirgin belirti veya semptom olmayabilir.

Ancak bazı durumlarda, kalıtsal bir bozukluk, hormonal dengesizlik, testis çevresindeki genişlemiş damarlar veya sperm geçişini engelleyen bir durum gibi altta yatan bir sorun belirtlere neden olur. Fark edebileceğiniz belirtiler ve semptomlar şunları içerir:

• Cinsel işlevle ilgili sorunlar - örneğin, boşalmada zorluk veya az miktarda sıvı atılması, cinsel istekte azalma veya ereksiyonun sürdürülmesinde zorluk (erektil disfonksiyon)
• Testis bölgesinde ağrı, şişlik veya yumru
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları
• Koku alamama
• Anormal meme büyümesi (jinekomasti)
• Yüz veya vücut kıllarında azalma veya kromozomal, hormonal anormalliğin diğer belirtileri
• Normal sperm sayısından düşük sayıda sperm (mililitre meni başına 15 milyondan az sperm veya ejakülat başına toplam sperm sayısı 39 milyondan az)

Ne zaman doktora görünmeli?

Bir yıl boyunca düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye girdikten sonra partnerinizi hamile bırakamıyorsanız veya aşağıdakilerden herhangi birine sahipseniz bir doktora görünün:

• Sertleşme veya boşalma sorunları, düşük cinsel dürtü veya cinsel işlevle ilgili diğer sorunlar
• Testis bölgesinde ağrı, rahatsızlık, yumru veya şişlik
• Testis, prostat veya cinsel sorun öyküsü
• Kasık, testis, penis veya skrotum ameliyatı

Erkeklerde Kısırlık Komplikasyonları

Erkek kısırlığının komplikasyonları şunları içerebilir:

• Çocuk sahibi olamama ile ilgili stres ve ilişki zorlukları
• Pahalı üreme tekniklerini kullanmak zorunda kalmak
• Testis kanseri, melanom, kolon kanseri ve prostat kanseri riskinde artış

Erkeklerde Kısırlığı Önleme Yolları

Erkek kısırlığı her zaman önlenebilir değildir. Bununla birlikte, erkek kısırlığının bilinen bazı nedenlerinden kaçınmayı deneyebilirsiniz. Örneğin:

• Sigara içmeyin.
• Alkolü sınırlayın veya alkolden kaçının.
• Yasadışı uyuşturuculardan uzak durun.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
• Vazektomi yaptırmayın.
• Testisler için uzun süreli ısıya neden olan şeylerden kaçının.
• Stresi azaltın.
• Pestisitlere, ağır metallere ve diğer toksinlere maruz kalmaktan kaçının.

Erkeklerde Kısırlık Nasıl Teşhis Edilir?

Birçok infertil çiftin birden fazla infertilite nedeni vardır, bu nedenle muhtemelen partnerinizin de bir doktora görünmesi gerekecektir. Kısırlığın nedenini belirlemek için bir dizi test gerekebilir. Bazı durumlarda, bir neden asla tanımlanmaz.

Kısırlık testleri pahalı olabilir ve sigorta kapsamında olmayabilir.

Erkek kısırlığı sorunlarının teşhisi genellikle şunları içerir:

• Genel fizik muayene ve tıbbi öykü. Bu, cinsel organlarınızı incelemeyi ve fertiliteyi etkileyebilecek kalıtsal durumlar, kronik sağlık sorunları, hastalıklar, yaralanmalar veya ameliyatlar hakkında bilgi almayı içerir. Doktorunuz ayrıca cinsel alışkanlıklarınız ve ergenlik dönemindeki cinsel gelişiminiz hakkında sorular sorabilir.
• Sperm analizi. Sperm örnekleri birkaç farklı şekilde alınabilir. Doktor muayenehanesinde örnek verebilirsiniz. Dini veya kültürel inançlar nedeniyle, bazı erkekler alternatif bir meni toplama yöntemini tercih eder. Bu gibi durumlarda cinsel ilişki sırasında özel bir prezervatif kullanılarak meni alınabilir.

Daha sonra sperminiz, mevcut sperm sayısını ölçmek ve spermin şeklindeki (morfoloji) ve hareketindeki (hareketlilik) herhangi bir anormalliği araştırmak için bir laboratuvara gönderilir. Laboratuar ayrıca enfeksiyon gibi sorunların belirtileri için de sperminizi kontrol edecektir.

Genellikle sperm sayıları bir örnekten diğerine önemli ölçüde dalgalanır. Çoğu durumda, doğru sonuçları sağlamak için belirli bir süre boyunca birkaç semen analizi testi yapılır. Sperm analiziniz normalse, doktorunuz daha fazla erkek kısırlığı testi yapmadan önce partnerinizin de kapsamlı bir şekilde test edilmesini önerecektir.

Doktorunuz kısırlığınızın nedenini belirlemeye yardımcı olmak için ek testler önerebilir. Bunlar şunları içerebilir:

• Skrotal ultrason. Bu test, vücudunuzun içinde görüntüler üretmek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanır. Skrotal ultrason, doktorunuzun testislerde ve destekleyici yapılarda varikosel veya başka problemler olup olmadığını görmesine yardımcı olabilir.
• Transrektal ultrason. Rektumunuza küçük, yağlanmış bir çubuk yerleştirilir. Doktorunuzun prostatınızı kontrol etmesine ve meni taşıyan tüplerdeki tıkanıklıkları aramasına olanak tanır.
• Hormon testi. Hipofiz bezi, hipotalamus ve testisler tarafından üretilen hormonlar, cinsel gelişim ve sperm üretiminde kilit rol oynar. Diğer hormonal veya organ sistemlerindeki anormallikler de kısırlığa katkıda bulunabilir. Bir kan testi, testosteron ve diğer hormonların seviyesini ölçer.
• Boşalma sonrası idrar tahlili. İdrarınızdaki sperm, boşalma sırasında sperminizin penisinizden dışarı çıkmak yerine mesaneye geri gittiğini gösterebilir.
• Genetik testler. Sperm konsantrasyonu aşırı derecede düşük olduğunda, bunun arkasında genetik bir neden olabilir. Bir kan testi, Y kromozomunda küçük değişiklikler olup olmadığını ortaya çıkarabilir. Çeşitli konjenital veya kalıtsal sendromları teşhis etmek için de genetik testler istenebilir.
• Testis biyopsisi. Bu test, bir iğne ile testislerden numune alınmasını içerir. Testis biyopsisinin sonuçları sperm üretiminin normal olduğunu gösteriyorsa, sorununuz muhtemelen bir tıkanıklık veya sperm taşınmasıyla ilgili başka bir problemden kaynaklanıyordur.
• Özel sperm fonksiyon testleri. Boşalmadan sonra sperminizin ne kadar iyi hayatta kaldığını, bir yumurtaya ne kadar iyi nüfuz edebildiğini ve yumurtaya yapışmada herhangi bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için bir dizi test kullanılabilir. Bu testler sıklıkla kullanılmaz ve genellikle tedavi önerilerini önemli ölçüde değiştirmez.

Erkeklerde Kısırlık Tedavisi

Çoğu zaman, kısırlığın kesin bir nedeni bulunmaz. Kesin neden net olmasa bile, doktorunuz partnerinizi gebe bırakmayı sağlayacak tedaviler veya prosedürler önerebilir.

Kısırlık durumlarında kadın partnerin de kontrol edilmesi önerilir. Partneriniz için önerilen özel tedaviler olabilir. 

Erkek kısırlığı için tedaviler şunları içerir:

• Ameliyat. Örneğin, bir varikosel genellikle cerrahi olarak düzeltilebilir veya tıkalı bir vas deferens onarılabilir. Önceki vazektomiler tersine çevrilebilir. Ejakülatta hiç sperm bulunmadığı durumlarda, sperm toplama teknikleri kullanılarak genellikle doğrudan testislerden veya epididimden sperm alınabilir.
• Enfeksiyonları tedavi etmek. Antibiyotik tedavisi üreme sistemi enfeksiyonunu iyileştirebilir, ancak her zaman doğurganlığı geri getirmez.
• Cinsel ilişki sorunları için tedaviler. İlaç veya danışmanlık, erektil disfonksiyon veya erken boşalma gibi durumlarda doğurganlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Hormon tedavileri ve ilaçlar. Doktorunuz, kısırlığa belirli hormonların yüksek veya düşük seviyelerinin veya vücudun hormonları kullanma şekliyle ilgili sorunların neden olduğu durumlarda hormon replasmanı veya ilaçlar önerebilir.

Erkeklerde Kısırlık Tedavisinde Yaşam tarzı Değişiklikleri

Partnerinizi hamile bırakma şansınızı artırmak için evde atabileceğiniz birkaç adım vardır:

• Cinsellik sıklığını artırın. Yumurtlamadan en az beş gün önce başlayarak her gün veya gün aşırı cinsel ilişkiye girmek, eşinizi hamile bırakma şansınızı artırır.
• Döllenme mümkün olduğunda cinselliği gerçekleştirin. Bir kadının adet döngüsünün ortasında, dönemler arasında meydana gelen yumurtlama sırasında hamile kalması muhtemeldir. Bu, birkaç gün yaşayabilen spermin, gebe kalmanın mümkün olduğu durumlarda mevcut olmasını sağlayacaktır.
• Sağlıklı bir yaşam tarzı yaşayın. Sağlıklı yiyecekler yiyin, sağlıklı bir kiloyu koruyun, yeterince uyuyun ve düzenli olarak egzersiz yapın.
• Genel sağlığınıza zarar veren şeylerden kaçının. Alkol kullanımınızı durdurun veya azaltın, sigarayı bırakın ve yasa dışı uyuşturucu kullanmayın.

Alternatif tıp

Takviyelerin erkek doğurganlığını artırmaya yardımcı olup olmayacağına veya ne kadar olduğuna dair kanıtlar sınırlıdır. Bu takviyelerin hiçbiri, sperm kanalı defekti veya kromozomal bozukluk gibi belirli bir altta yatan infertilite nedenini tedavi etmez.

Sperm sayısını veya kalitesini iyileştirmek için olası faydaları olduğu gösterilen takviyeler şunları içerir:

• Koenzim Q10
• Folik asit ve çinko kombinasyonu
• L-karnitin
• Selenyum
• C vitamini
• E vitamini

Erkek kısırlığı için takviyeler almadan önce doktorunuzla konuşun. Bu takviyelerin işe yaradığına dair net bir kanıt yoktur ve bazı takviyeler, aldığınız ilaçlarla yan etkilere veya olumsuz etkileşime neden olabilir.