Zatürre (Pnömoni) Nedir?
Zatürre, şiddeti ve yoğunluğu kişiden kişiye değişiklik gösteren bir akciğer enfeksiyonudur. Zaatürre ciğerlerinizdeki hava keselerinin (alveol) sıvı veya irinle dolması sonucunda oluşur. Bu da, yeterli oksijeni solumadığınız için kan dolaşımı ile yeterli oksijenin vücuda iletilmesini engeller. Herkes akciğer enfeksiyonu geçirebilir ve sınırlı risk grupları yoktur, fakat 2 yaşından küçük bebekler ve 65 yaş üstü kişiler daha yüksek risk altındadır. Bağışıklık sisteminiz kuvvetli değil ise de yüksek risk grubunda yer alma ihtimaliniz vardır.
Zatürre Neden Olur?
Hava yoluyla solduğumuz bakteri, virüs veya mantar gibi mikroplar ciğerlerimize ulaşıp enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Bu mikroplar ciğerlerinize girdiğinde vücudunuzun mikroplara karşı doğal savunması olan bağışıklık sisteminiz vücudunuzu korumaya alır. Bağışıklık hücreleri mikroplara karşı saldırır ve hava keselerinizin veya alveollerinizin iltihaplanmasına neden olur. Enfeksiyon, hava keselerinizin sıvı ve irinle dolmasına ve pnömoni belirtilerine neden olur.
Zatürre (Pnömoni) Açısından Yüksek Risk Grupları
Zaatürrenin herkesi etkileme ihtimali olsa da belirli gruplarda görülme ihtimali daha fazladır, bunlardan bazıları:
- 2 yaşında veya daha küçük olan çocuklar
- 65 yaş ve üstü kişiler
- Yoğun bakıma kaldırılmış bireyler
- Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya kalp hastalıkları gibi hastalıklara sahip bireyler
- Sigara içenler
- HIV/AIDS hastaları, organ nakli olmuş veya kemoterapi veya uzun süreli steroid alan kişiler gibi düşük bağışıklık sistemine sahip kişiler
Zatürre Türleri
Hastane kökenli pnömoni (HAP)
Bakteriyel bir zatürre tipidir, hastanede kalırken edinilir. Diğer türlere göre antibiyotik ve ilaçlara karşı daha dirençlidir.
Toplum kökenli pnömoni (CAP)
Toplum kökenli pnömoni (CAP), tıbbi veya kurumsal bir ortamın dışında edinilen pnömoniyi ifade eder.
Ventilatörle ilişkili pnömoni (VAP)
Bu zatüre türü ventilatör kullanan kişiler için geçerlidir.
Aspirasyon pnömonisi
Tükürük yoluyla bakterilerin yiyecek, içeceklerden, ciğerlerinize bulaşımı sonucu gerçekleşir.
Zatürre(Pnömoni) Belirtileri
Hastalık belirtileri şiddetli ya da hafif olarak değişebilir. Genellikle pnömoni belirtileri şunları içerir:
- Öksürük ve göğüs ağrısı
- Zihinsel farkındalıkta karışıklık veya değişiklikler (65 yaş ve üstü yetişkinlerde)
- Balgam veya mukus üretebilen öksürük
- Yorgunluk
- Ateş, terleme ve titreme
- Bulantı, kusma veya ishal
- Nefes darlığı
- Yeni doğanlar ve bebekler ise belirti göstermeyebilir. Bununla birlikte bazı bebeklerde; kusma, huzursuzluk veya yorgun, enerjisiz hissetme, nefes almada güçlük çekme ve iştahsızlık gibi problemler gözlemlenebilir.
Zatürre(Pnömoni) Hastalığında Nasıl Tanı Konur?
Fizik muayene: Tıbbi geçmişiniz sorulur ve zatürreden şüphelendiğiniz anormal kabarcıklanma veya çatallaşmış sesleri kontrol etmek için bir stetoskopla akciğerleriniz dinlenir.
Kan testleri: Enfeksiyonun doğrulanması ve neden olan organizmaların türünün belirlenmesi konusunda kan testleri kullanılır. Kesin bir tanımlama yapılması her zaman mümkün değildir.
Göğüs röntgeni: Zatürrenin teşhis edilmesi ve enfeksiyonun ne kadar yayıldığının belirlenmesine yardımcı olur.
Nabız oksimetresi: Zatürre, akciğerlerinizdeki kan dolaşımınızın yeterli oksijeni taşımasına engel olabilir. Bundan dolayı, kanınızdaki oksijen seviyesi ölçülür.
Balgam testi: Öksürme işleminden sonra akciğerlerinizden bir sıvı örneği(balgam) alınır ve enfeksiyonun ortaya çıkma nedeni analiz edilir.
65 yaş üstü veya hastanede tedavi gören hastaysanız, doktorunuz şu testleri de isteyebilir:
BT taraması: Göğüs için BT taraması yapılmasıdır. İyileşme süreciniz yavaş ve uzun sürdüyse genelde doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı görüntüsünü almak isteyecektir.
Plevral sıvı kültürü: Enfeksiyon tipinin belirlenmesine yardımcı olmak amacıyla yapılan analizdir. Plevral bölgeden kaburgalarınızın arasına iğne koyarak sıvı örneği alınması işlemidir.
Bronkoskopi: Tedavi süreci olumlu ilerlemiyorsa doktorunuz solunum yollarınızda tıkanıklık olduğunu düşünebilir. Bronkoskopi de hava yollarınıza bakıp tıkanıklık olup olmadığını analiz etmek için kullanılan bir yöntemdir. Bunun yanında sıvı örnekleri ve akciğer dokusu biyopsisi de alınabilir.
Zatürre (Pnömoni) Tedavi Yöntemleri
Tedavi, enfeksiyon ve komplikasyonları önleyici içerikte ilerlemelidir. Zaatürre belirtilerinin hafif olduğu vakalarda evde tedavi mümkündür. Birkaç gün ya da hafta içinde belirtiler hafiflese de, yorgunluk hissinin geçmesi bir ayı bulabilir. Zatürre türüne bağlı olarak tedavi yöntemi şekillenecektir.
Antibiyotikler: Antibiyotikler bakteriyel pnömoni tedavisinde kullanılır. Zatüre türünüzü belirlemek bu noktada çok önemli olacaktır. Belirtilerinizin düzelmediği durumda farklı içerikte antibiyotik tedavisi izlenebilir.
Öksürük ilacı: Öksürük, akciğerlerinizdeki sıvının gevşemesine ve hareket etmesine yardımcı olduğundan, öksürüğü tamamen ortadan kaldırmak iyi bir fikir değildir. Dolayısıyla ilaç tamamen öksürüğünüzü geçirmektense, dinlenmenize ve öksürüğünüzü yatıştırmaya yarayabilir.
Ateş düşürücüler/ağrı kesiciler: Bunları ateş ve rahatsızlıkların hafifletilmesi için gerektiğinde alabilirsiniz.
Hastanede Zaatürre Bakımı Gerektiren Durumlar:
Aşağıdaki durumlarda hastaneye yatırılmanız gerekebilir:
- 65 yaşından büyükseniz,
- Kafa karışıklığınız, dalgınlığınız oluyorsa,
- Böbrek fonksiyonunuz azaldıysa,
- Sistolik kan basıncınız 90 milimetre cıvanın (mm Hg) altında veya diyastolik kan basıncınız 60 mm Hg veya altında ise,
- Nefesiniz hızlı (dakikada 30 veya daha fazla nefes) ise,
- Solunum yardımına ihtiyacınız varsa,
- Ateşiniz normalin altındaysa,
- Kalp atış hızınız 50'nin altında veya 100'ün üzerindeyse,
- Solunum cihazı (vantilatör) takmanız gerekiyorsa veya belirtileriniz şiddetliyse, yoğun bakım ünitesine kabul edilebilirsiniz.
Çocuklar aşağıdaki durumlarda hastaneye kaldırılabilir:
- 2 aylıktan küçükse,
- Uyuşuk veya aşırı uyku hali varsa,
- Nefes almakta zorlanıyorsa,
- Düşük kan oksijen seviyelerine sahipse,
- Susuz görünüyorlarsa.
Ne kadar süre zarfında kendimi daha iyi hissederim?
Ne kadar sürede daha iyi hissedeceğiniz, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır:
- Yaşınız,
- Pnömoninizin neden oluştuğu,
- Zatürrenizin şiddeti/yoğunluğu,
- Risk grubunda olduğunuz başka bir rahatsızlığınızın(kronik durumlar) olup olmadığı,
- Genel olarak sağlıklıysanız, bakteriyel zatürre belirtilerinin çoğu genellikle tedaviye başladıktan sonraki 24 ila 48 saat içinde düzelmeye başlar. Viral pnömoni belirtileri ise genellikle tedaviye başladıktan birkaç gün sonra düzelmeye başlar.
Zatürreyi önleyen aşılar mevcut mudur?
İki tip aşı zatürreye sebep olan bakteriler üstünde engelleyici etkiye sahiptir. Soğuk algınlığına benzer bir aşı olmakla beraber, her zatürre tipi üstünde işe yaramamaktadır. Dolayısıyla aşı olunsa dahi hastalık ölümcüllük riskini koruyabilir.
Bakteriyel zatürre: Bu tip zatürre için iki tip olumlu etkisi saptanmış aşı mevcuttur. Bu hastalık için popüler bir tiptir.
Viral zatürre: Her yıl bir kez grip için aşı yapılmalıdır. Grip aşıları ayrıca o yılın virüslerine karşı koruma da sağlamanızda yardımcı olur. Herhangi bir soğuk algınlığı veya grip geçirmek, zatürre olma riskinizi arttıracaktır.
Çocuğu olan ebeveynler, doktorlarına diğer aşılama yöntemlerini de danışmalıdırlar. Aşılar birçok çocuğu bakteri ve virüslerden oluşabilecek enfeksiyonlardan koruyup, bireyin zatürreye yakalanma ihtimalini önlemektedir.
Alınabilecek diğer önlemler
- Sigara içmeyin veya içilen ortamdan uzakta durun.
- Bolca su için ve uyku düzeninize özen gösterin.
- Önerilen ilaçları zamanında ve verilen dozda tüketmeye çalışın.
Zatürre Bulaşıcı Bir Hastalık mıdır?
Zatürre mikrobu bulaşıcıdır. İnsandan insana geçebilen bir hastalıktır. Viral ve bakteriyel zatürre türleri öksürük veya hapşırmayla havadaki damlacık yoluyla başkalarına yayılabilir. Bunun dışında, bu tür virüsleri temas ettiğiniz yüzey veya nesneler yoluyla da alabilirsiniz. Mantar pnömonisi de benzer yollarla bulabilmektedir, fakat diğer zatürre tiplerinin aksine kişiden kişiye geçmez.
