Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Nedir?
Trombositopeni, kanınızdaki trombosit sayısının düşük olduğu bir durumdur. Trombositler (plateletler), kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan renksiz kan hücreleridir. Trombositler, damar yaralanmalarında kümeleşerek ve tıkaçlar oluşturarak kanamayı durdurur.
Trombosit sayısı düşüklüğü, lösemi veya bağışıklık sistemi sorunu gibi bir kemik iliği bozukluğunun sonucu olarak ortaya çıkabilir. Veya bazı ilaçları almanın bir yan etkisi olabilir. Hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler.
Trombositopeni hafif seviyede iken birkaç belirti veya semptoma neden olabilir. Nadir durumlarda trombosit sayısı o kadar düşük olabilir ki tehlikeli iç kanamalar meydana gelebilir. Düşük trombosit sayısını tedavi için çeşitli seçenekler mevcuttur.
Trombosit Sayısı Neden Düşer?
Trombositopeni, mikrolitre kan başına 150.000'den az trombositiniz olduğu anlamına gelir. Her bir trombosit sadece yaklaşık 10 gün yaşadığından, vücudunuz normalde kemik iliğinizde yeni trombositler üreterek trombosit arzınızı sürekli olarak yeniler.
Trombositopeni nadiren kalıtsaldır; veya bir dizi ilaç ve koşuldan kaynaklanabilir. Kan dolaşımındaki trombositler trombositlerin dalakta tutulması, trombosit üretiminin azalması veya trombositlerin artan yıkımı gibi nedenlerle azalabilir.
Kapana kısılmış trombositler
Dalak, karnınızın sol tarafında, göğüs kafenizin hemen altında yer alan yumruğunuz büyüklüğünde küçük bir organdır. Normalde dalağınız enfeksiyonla savaşmak ve kanınızdaki istenmeyen maddeleri filtrelemek için çalışır. Bir dizi bozukluğun neden olabileceği büyümüş bir dalak, çok fazla sayıda trombosit barındırabilir ve bu da dolaşımdaki trombosit sayısını azaltır.
Trombosit üretiminin azalması
Trombositler kemik iliğinizde üretilir. Trombosit üretimini azaltabilecek faktörler şunları içerir:
- Lösemi ve diğer kanserler
- Bazı anemi türleri
- Hepatit C veya HIV gibi viral enfeksiyonlar
- Kemoterapi ilaçları ve radyasyon tedavisi
- Ağır alkol tüketimi
Trombositlerin parçalanması
Bazı koşullar, vücudunuzun trombositleri üretildiğinden daha hızlı tüketmesine veya yok etmesine neden olarak kan dolaşımınızda trombosit eksikliğine neden olabilir. Bu tür koşullara örnekler:
- Gebelik. Gebeliğin neden olduğu trombositopeni genellikle hafiftir ve doğumdan hemen sonra düzelir.
- İmmün trombositopeni. Lupus ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklar bu tipe neden olur. Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla trombositlere saldırır ve onları yok eder. Bu durumun kesin nedeni bilinmiyorsa buna idiyopatik trombositopenik purpura denir. Bu tip trombositopeni daha çok çocukları etkiler.
- Kanda bakteri varlığı. Kanın ciddi bakteriyel enfeksiyonları (bakteriyemi) trombositleri yok edebilir.
- Trombotik trombositopenik purpura. Bu, çok sayıda trombosit kullanarak vücudunuzda aniden küçük kan pıhtıları oluştuğunda ortaya çıkan nadir bir durumdur.
- Hemolitik üremik sendrom. Bu nadir hastalık trombositlerde keskin bir düşüşe, kırmızı kan hücrelerinin tahrip olmasına ve böbrek fonksiyonunun bozulmasına neden olur.
- İlaçlar. Bazı ilaçlar kanınızdaki trombosit sayısını azaltabilir. Bazen bir ilaç bağışıklık sistemini karıştırır ve trombositleri yok etmesine neden olur. Örnekler arasında heparin, kinin, sülfa içeren antibiyotikler ve antikonvülzanlar bulunur.
Trombosit Düşüklüğü Belirtileri
Trombositopeni belirti ve semptomları şunları içerebilir:
- Kolay veya aşırı morarma (purpura)
- Genellikle bacakların alt kısmında, nokta büyüklüğünde kırmızımsı-mor lekeler (peteşi) şeklinde deride yüzeysel kanama
- Kesiklerden uzun süreli durdurulamayan kanama
- Diş etlerinizden veya burnunuzdan kanama
- İdrarda veya dışkıda kan
- Olağandışı ağır adet kanamaları
- Aşırı yorgunluk
- Büyümüş dalak
Ne zaman doktora görünmeli?
Sizi endişelendiren trombositopeni belirtileriniz varsa doktorunuzdan randevu alın.
Durmayan kanama tıbbi bir acil durumdur. Bölgeye baskı uygulamak gibi olağan ilk yardım teknikleriyle kontrol edilemeyen kanama için acil yardım istemelisiniz.
Trombosit Düşüklüğü Tedavi Edilmezse?
Trombosit sayınız mikrolitre başına 10.000 trombositin altına düştüğünde tehlikeli iç kanama meydana gelebilir. Nadiren de olsa ciddi trombositopeni, ölümcül olabilen beyin kanamasına neden olabilir.
Trombosit Düşüklüğü Tanısı Nasıl Konulur?
Trombositopeniniz olup olmadığını belirlemek için aşağıdakiler kullanılabilir:
- Kan testi. Tam bir kan sayımı, bir kan örneğindeki trombositler de dahil olmak üzere kan hücrelerinin sayısını belirler.
- Tıbbi geçmişiniz dahil olmak üzere fizik muayene. Doktorunuz cildinizin altında kanama belirtileri arayacak ve dalağınızın genişleyip büyümediğini görmek için karnınızı muayene edecektir. Ayrıca size geçirdiğiniz hastalıkları ve son zamanlarda aldığınız ilaç, takviyeleri de soracaktır.
Doktorunuz, belirtilerinize ve semptomlarınıza bağlı olarak, durumunuzun nedenini belirlemek için başka testler ve prosedürler de önerebilir.
Trombosit Düşüklüğü Tedavisi
Trombositopeni günler veya yıllar boyunca sürebilir. Hafif trombositopenisi olan kişilerin tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Trombositopeni tedavisine ihtiyacı olan kişiler için tedavi, trombosit düşüklüğünün nedenine ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır.
Trombositopeniniz altta yatan bir hastalık veya bir ilaçtan kaynaklanıyorsa, bu nedene eğilmek onu iyileştirebilir. Örneğin, heparine bağlı trombositopeniniz varsa, doktorunuz farklı bir kan inceltici ilaç reçete edebilir.
Diğer trombosit düşüklüğü tedavileri şunları içerebilir:
- Kan veya trombosit nakli. Trombosit seviyeniz çok düşerse, doktorunuz kaybedilen kanı paketlenmiş kırmızı kan hücreleri veya trombosit transfüzyonlarıyla değiştirebilir.
- İlaçlar. Durumunuz bir bağışıklık sistemi sorunuyla ilgiliyse, doktorunuz trombosit sayınızı artırmak için ilaçlar reçete edebilir. İlk tercih edilen ilaç bir kortikosteroid olabilir. Bu işe yaramazsa, bağışıklık sisteminizi baskılamak için daha güçlü ilaçlar kullanılabilir.
- Ameliyat. Diğer tedaviler yardımcı olmazsa, doktorunuz dalağınızı çıkarmak için ameliyat önerebilir (splenektomi).
- Plazma değişimi. Trombotik trombositopenik purpura, plazma değişimi gerektiren tıbbi bir acil duruma neden olabilir.
Trombositopeni Düşüklüğü Tedavisinde Sizin Yapabilecekleriniz
Trombositopeniniz varsa, şunları deneyin:
- Yaralanmalara neden olabilecek faaliyetlerden kaçının. Hangi aktivitelerin sizin için güvenli olduğunu doktorunuza sorun. Boks, dövüş sanatları ve futbol gibi temas sporları yüksek yaralanma riski taşır.
- Alkol tüketecekseniz ölçülü tüketin. Alkol vücudunuzdaki trombosit üretimini yavaşlatır. Doktorunuza alkol almanızın uygun olup olmadığını sorun.
- Reçetesiz satılan ilaçları kullanırken dikkatli olun. Aspirin ve ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar trombositlerin düzgün çalışmasını engelleyebilir.
