Şizofren Nedir
Şizofreni, insanların gerçekliği anormal olarak yorumladıkları ciddi bir zihinsel bozukluktur. Şizofreni halüsinasyonlar, sanrılar ve günlük işleyişi bozan son derece düzensiz düşünme ve davranışların bazı kombinasyonlarına neden olabilir ve kişiyi fonksiyon gösteremeyecek halde bırakabilir.
Şizofreni hastalığı yaşam boyu tedavi gerektirir. Erken tedavi, ciddi komplikasyonlar gelişmeden semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir ve uzun vadeli ilerleyişi iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Şizofreni Belirtileri
Şizofreni düşünme, davranış ve duygularla ilgili bir dizi sorunu içerir. Belirtiler ve semptomlar değişebilir, ancak genellikle sanrıları, halüsinasyonları veya düzensiz konuşmaları içerir ve işlev bozukluğu oluşturur. Belirtiler şunları içerebilir:
- Sanrılar. Sanrılar gerçekliğe dayanmayan yanlış inançlardır. Örneğin, sizinle alakasız durumlardan zarar gördüğünüzü veya tacize uğradığınızı düşünmek; belirli hareketler veya yorumların size yönelik olduğunu sanmak; olağanüstü bir yeteneğiniz veya şöhretiniz olduğunu düşünmek; veya büyük bir felaketin meydana gelmek üzere olduğunu düşünmek gibi. Şizofreni hastalarının çoğunda sanrılar ortaya çıkar.
- Halüsinasyonlar. Halüsinasyonlar genellikle var olmayan şeyleri görmeyi veya duymayı içerir. Yine de şizofreni hastası için, normal bir yaşam deneyiminin tüm gücüne ve etkisine sahiptirler. Halüsinasyonlar duyulardan herhangi birinde olabilir, ancak sesleri işitmek en yaygın halüsinasyondur.
- Düzensiz düşünme (konuşma). Etkili iletişim bozulabilir ve sorulara verilen cevaplar kısmen veya tamamen ilgisiz olabilir. Nadiren konuşma, bazen kelime salatası olarak da bilinen, anlaşılamayan anlamsız kelimeleri bir araya getirmeyi içerebilir.
- Son derece düzensiz veya anormal motor davranış. Bu, çocuksu aptallıktan öngörülemeyen ajitasyona kadar çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Davranış bir hedefe odaklanmaz, bu yüzden görevleri yapmak zordur. Davranış, talimatlara karşı direnci, uygunsuz veya tuhaf duruşu, tam bir tepkisizliği veya gereksiz ve aşırı hareketi içerebilir.
- Negatif belirtiler. Bu, normal çalışma yeteneğinin azalması veya eksikliğini ifade eder. Örneğin, kişi kişisel hijyeni ihmal edebilir veya duygusuz görünebilir (göz teması kurmaz, yüz ifadelerini değiştirmez veya tekdüze konuşur). Ayrıca, kişi günlük aktivitelere olan ilgisini kaybedebilir, sosyal olarak geri çekilebilir veya haz alma yeteneğinden yoksun olabilir.
Semptomlar zaman içinde tip ve ciddiyet olarak değişebilir. Bazı semptomlar ise her zaman mevcut olabilir.
Erkeklerde şizofreni semptomları tipik olarak 20'li yaşların başından ortalarında başlar. Kadınlarda semptomlar tipik olarak 20'li yaşların sonlarında başlar. Çocuklara ve 45 yaşından büyük kişilerde ise şizofreni teşhisi nadirdir.
Gençlerde Şizofreni Belirtileri
Gençlerdeki şizofreni belirtileri yetişkinlerdekine benzer, ancak durumu teşhis etmek daha zor olabilir. Bu kısmen, ergenlik çağındaki şizofreninin bazı erken semptomlarının ergenlik çağındaki tipik gelişim için yaygın olması nedeniyle olabilir, örneğin:
- Arkadaşlardan ve aileden uzaklaşma
- Okulda performans düşüşü
- Uyku problemi
- Sinirlilik veya depresif ruh hali
- Motivasyon eksikliği
Ayrıca esrar, metamfetaminler veya LSD gibi madde kullanımı bazen benzer belirti ve semptomlara neden olabilir.
Yetişkinlerdeki şizofreni semptomlarıyla karşılaştırıldığında gençler:
- Daha az sanrı oluşturabilir
- Görsel halüsinasyonlara sahip olma olasılığı daha yüksektir
Şizofreni Nedenleri?
Şizofreniye neyin neden olduğu bilinmemektedir, ancak araştırmacılar genetik, beyin kimyası ve çevrenin bir kombinasyonunun hastalığın gelişmesine katkıda bulunduğunu düşünmektedir.
Dopamin ve glutamat adı verilen nörotransmiterler de dahil olmak üzere doğal olarak oluşan bazı beyin kimyasallarıyla ilgili sorunlar şizofreniye katkıda bulunabilir. Beyin görüntüleme çalışmaları, şizofreni hastalarının beyin yapısı ve merkezi sinir sistemindeki farklılıkları göstermektedir.
Şizofreni Hastalığında Risk Faktörleri
Şizofreninin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörlerin şizofreni geliştirme riskini arttırdığı düşünülmektedir.
- Ailede şizofreni öyküsü olması
- Yetersiz beslenme veya beyin gelişimini etkileyebilecek toksinlere, virüslere maruz kalma gibi bazı hamilelik ve doğum komplikasyonları
- Genç yaşta ve psikoaktif veya psikotropik ilaçlar almak
Şizofreni Hastalığının Olası Komplikasyonları
Tedavi edilmediği takdirde şizofreni hayatın her alanını etkileyen ciddi sorunlara neden olabilir. Şizofreninin neden olabileceği veya ilişkili olabileceği komplikasyonlar şunları içerir:
- İntihar girişimleri ve intihar düşünceleri
- Anksiyete bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Depresyon
- Nikotin dahil alkol veya diğer uyuşturucuların kötüye kullanılması
- Çalışamama veya okula gidememe
- Maddi sorunlar ve evsizlik
- Sosyal izolasyon
- Sağlık ve tıbbi sorunlar
- Yaygın olmasa da saldırgan davranışlar
Şizofreni Önlenilebilir Mi?
Şizofreniyi önlemenin kesin bir yolu yoktur, ancak tedavi planına bağlı kalmak semptomların kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Araştırmacılar şizofreni için risk faktörleri hakkında daha fazla bilgi edinmenin daha erken teşhis ve tedaviye yol açabileceğini umuyorlar.
Ne zaman bir doktora görünmelisiniz?
Şizofreni hastaları, genellikle, problemlerinin tıbbi müdahale gerektiren bir zihinsel bozukluktan kaynaklandığının farkında değildir. Bu yüzden yardım almak genellikle aileye veya arkadaşlara düşer.
Şizofreni hastası bir bireye yardım etmek
Tanıdığınız birinin şizofreni semptomları olabileceğini düşünüyorsanız, endişeleriniz hakkında onunla konuşun. Birini profesyonel yardım almaya zorlayamasanız da, sevdiklerinizin kalifiye bir doktor veya zihin sağlığı uzmanı bulmasına yardımcı olabilir ve destek sunabilirsiniz.
Sevdiğiniz kişinin kendisi veya başkaları için bir tehlike oluşturuyorsa veya kendi yemeğini, kıyafetini veya barınağını sağlayamıyorsa, sevdiklerinizin zihinsel bir uzman tarafından değerlendirilebilmesi için acil durum görevlilerini aramanız gerekebilir.
Şizofreni Hastalarında İntihar Düşünceleri
İntihar düşünceleri şizofreni hastaları arasında yaygındır. İntihar etme tehlikesiyle karşı karşıya olan veya intihar girişiminde bulunan bir sevdiğiniz varsa, birinin o kişiyle kalmasını sağlayın. Derhal yerel acil durum numaranızı arayın. Ya da güvenli bir şekilde yapabileceğinizi düşünüyorsanız, kişiyi en yakın hastanenin acil servisine götürün.
