Ses telleri normal bir şekilde titreşmediğinde sesle ilgili sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Ses, havanın ciğerlerinizden çıktıktan sonra ses tellerinden geçerken yarattığı titreşimlerin sonucunda oluşmaktadır. Ses telleri ses kutusu olarak da adlandırılan gırtlak içindeki iki adet kıvrımlı dokudur. Ses tellerinin titreşimi sonucunda sesler üretilir.
Ses bozukluklarına örnek olarak şunlar verilebilir:
Larenjit. Ses tellerinizin şişmesi durumuna larenjit adı verilir. Larenjit, sesi kısık ve boğuk hale getirmektedir. Akut larenjit genellikle bir virüs sonucunda aniden oluşmaktadır. Genellikle sadece birkaç hafta sürer. Sesi dinlenmek ve sıvı alımı tedavi olarak kullanılmaktadır. Kronik larenjit ise ses tellerindeki şişliğin uzun bir süre boyunca devam etmesi sonucunda oluşmaktadır. Kronik larenjitin yaygın nedenleri kronik öksürük, astım için inhaler kullanımı ve gastroözofageal reflü gibi hastalıklardır. Kronik larenjitin tedavisi altında yatan nedene bağlıdır.
Ses teli paresisi veya felç. Ses telleri kısmi(paresis) veya tam olarak felç geçirebilir. Bu felç durumu viral bir enfeksiyon sonucu oluşabileceği gibi cerrahi müdahale sırasında oluşabilen bir sinir yaralanması, inme, veya kanser sonunda da gerçekleşebilir. Ses tellerinizden biri veya her ikisi neredeyse kapalı bir pozisyonda felç olursa, gürültülü veya zor nefes alma problemi yaşayabilirsiniz. Ses telleri açık bir pozisyonda felç olduklarında ise ses zayıf ve güçsüz olacaktır. Bazı insanlar zamanla iyileşirken diğer durumlarda ise felç kalıcıdır. Cerrahi müdahale ve ses terapisi sesteki problemin giderilmesine yardımcı olabilir.
Spazmodik disfoni. Sinirlerdeki problemler ses tellerinde spazmlara yol açabilir. Bunun sonucunda ses sıkı, titrek, boğuk veya inleme halinde çıkabilir. Bununla birlikte bazı durumlarda ses normal halde iken bazı durumlarda ise kişinin konusmasi bile mümkün olmayabilir. Tedavi genellikle terapi ve ses tellerine botulinum toksin enjeksiyonlarını içermektedir.
Ses bozukluklarının nedenleri nelerdir?
Normal konuşma için, ses tellerin gırtlak içinde düzgün bir şekilde birbirine temas etmelidir. Ses tellerinin hareket veya birbirine temasını engelleyen her şey ses bozukluğuna neden olabilir. Birçok ses bozukluğu erken teşhis edildiğinde genellikle tedavi edilebilir haldedir.
Ses bozuklukları birçok faktörden kaynaklanabilir. Olası nedenlerden bazıları aşagıda belirtilmiştir:
- Doku büyümesi. Bazı durumlarda, ses telleri üzerinde ekstra dokular oluşabilir. Bu dokular ses tellerinin normal çalışmasını engelleyebilmektedir. Büyümüş dokular kistler denilen sıvı dolu keseler, papilloma denilen siğil benzeri yapılar veya nodül denilen nasır benzeri yapıları içermektedir. Bazı insanlarda örümcek ağı adı verilen bir doku yapısı ses telleri arasında gelişebilir. Granuloma adı verilen kronik inflamasyon alanları ve polipler de ses tellerini etkileyebilmektedir. Dokularda meydana gelen büyümelerin hastalık, yaralanma, kanser ve sesi aşırı zorlamak gibi birçok nedeni olabilir.
- İltihap ve şişlik. Birçok etken ses tellerinde iltihap ve şişmeye neden olabilir. Bunlar arasında cerrahi müdahaleler, solunum yolu hastalıkları veya alerjiler, asit reflüsü, bazı kimyasallara maruz kalma, sigara, alkol kullanımı ve sesi aşırı zorlamak en öne çıkanlardır.
- Sinir problemleri. Bazı tıbbi durumlar ses tellerini kontrol eden sinirleri etkileyebilir. Bu tıbbi durumlara multipl sklerosis, miyastenia gravis , Parkinson hastalığı, Amiyotrofik lateral skleroz (ALS), ve Huntington hastalığı gibi örnekler verilebilir. Ses tellerini kontrol eden sinirler aynı zamanda cerrahi müdahaleler veya kronik larinks iltihabı (larenjit) sonucunda da hasar görebilir
- Hormon. Tiroid hormonu, kadın ve erkek hormonları ve büyüme hormonlarını etkileyen hastalıklar ses bozukluklarına neden olabilir.
- Sesin yanlış kullanılması. Ses telleri konuşurken aşırı miktarda zorlanıldığında strese girebilir. Bunun sonucunda boğaz içindeki kaslarda sorunlara oluşabilir ve ses etkilenir. Sesin aşırı zorlanması da ses bozukluklarına neden olabilir. Sigara ve boğazın temizlenmesi için sürekli öksürmek de sese zarar veren aktivitelerdir. Sesin zorlanması ses tellerinin düğüm ve polip adı verilen nasır veya kabarcıklar geliştirmesine neden olabilir. Bunlar sesin tonunu, nasıl duyulduğunu değiştirebilir. Ses telleri çok zorlanıldığı durumlarda kopabilir ve bunun sonucunda ses telinde kanama ve sesin tamamen kaybı gibi sonuçlar oluşabilir. Ses telindeki kanamalar acil tedavi gerektiren durumlardır.
Ses problemlerinin belirtileri nelerdir?
· Titreyen bir ses
· Kaba ve sert bir ses
· Sesin gergin veya dalgalı olması
· Zayıf, fısıltılı ses
· Çok yüksek veya çok düşük sesle konuşmak
· Konuşurken boğazda gerginlik veya ağrı hissi
Ses bozuklukları nasıl teşhis edilir?
Eğer birkaç hafta süren bir ses değişikliğiniz varsa, doktorunuz sizi bir kulak burun boğaz uzmanına yönlendirebilir. Doktor size semptomlarınız ve süreleri hakkında sorular soracak, belirli testleri kullanarak ses tellerini ve gırtlaklarınızı inceleyecektir. Kullanılan bazı test ve inceleme yöntemleri aşağıdaki gibidir:
- Laringoskopi. Laringoskopi doktorun boğazı görüntülemesini sağlar. İndirekt laringoskopi ile, doktor boğazın arkasında küçük bir ayna tutar ve bölgeyi inceler. Fiberoptik laringoskopide ise laringoskop adı verilen ince, ışıklı bir cihaz kullanılır. Bu cihaz burnunuzdan boğazınıza doğru veya doğrudan boğazınıza ilerleyerek bölgeyi incelemeye olanak sağlar.
- Laringeal elektromiyografi veya EMG. Bu test boğaz içindeki kasların elektriksel aktivitelerini ölçmektedir. Çeşitli boyun kaslarına iğneler yerleştirilir ve elektrotlar kaslardan gelen sinyalleri bilgisayara gönderir. Bu test boğaz içindeki sinir problemlerini inceler.
- Stroboskopi. Bu test konuşma sırasında ses tellerinin titreşimini inceler.
- Görüntüleme testleri. Görüntüleme cihazları ve MR boğaz içindeki doku büyümeleri veya doku sorunlarını gösterebilir.
Ses bozukluklarının tedavisi
Bir ses bozukluğunun tedavisi buna neyin sebep olduğuna bağlıdır. Tedavi şunları içerebilir:
- Yaşam tarzı değişiklikleri. Yaşam tarzınızda gerçekleştirebileceğiniz bazı değişiklikler semptomları azaltmaya veya durdurmaya yardımcı olabilir. Bağırmamak, yüksek sesle konuşmamak ve sesinizi çok kullanırsanız düzenli olarak sesinizi dinlendirmek bunlardan bazılarıdır. Ses telleri ve çevrelerindeki kasları gevşetmek, konuşmadan önce ses tellerini ısıtmak için kullanılacak egzersizler bazı durumlarda hastalara yardımcı olabilmektedir.
- Konuşma terapisi. Bir dil-konuşma uzmanı ile çalışmak bazı ses bozukluklarının tedavisine yardımcı olabilir. Bu terapi konuşma davranışları ve nefes egzersizlerini içermektedir.
- İlaçlar. Bazı ses bozuklukları ilaç kullanımı ile tedavi edilebilen sorunlar tarafından oluşmaktadır. Gastroözofagal reflü hastalarında antasit kullanımının ses bozukluğu olan hastalara yardımcı olabildiği görülmüştür.
- Enjeksiyon. Doktorunuz botoks enjeksiyonu ile boğaz içindeki kas spazmlarını tedavi edebilir. Bazı durumlarda, doktorunuz ses tellerinizin içine yağ veya diğer dolguları enjekte edebilir.
- Cerrahi. Doktorunuz cerrahi müdahale ile bazı doku büyümelerini ortadan kaldırabilir. Sesinizi etkileyen doku büyümesinin sebebi kanser ise, radyoterapi gibi ek tedavilere ihtiyaç duyabilirsiniz.
