Siroz(Karaciğer Sirozu) Nedir?
Siroz, karaciğer yara dokusuna(fibrozis) bağlı olarak karaciğerde oluşan uzun süreli hasarı içeren hastalıktır. Oluşan yara dokusu karaciğerin düzenli çalışmasını engellemektedir. Siroz, bazı durumlarda geç dönem karaciğer hastalığı olarak adlandırılabilir. Bunun sebebi hepatit benzeri karaciğeri etkileyen durumlardan kaynaklanan hasarlı durumların sonrasında ortaya çıkmasıdır. Siroz varlığı itibarıyla karaciğerin işlemesini tamamen durdurmaz fakat siroz ileri evrelerde karaciğer yetmezliğine neden olabilir. Eğer gerekli önlem alınmazsa, bunun sonucunda yaşamı tehdit edici uzun süreli ciddi komplikasyonlar yaşanabilir.
Karaciğer Sirozu Nasıl Ortaya Çıkar?
Karaciğerin dokusunun hasarı sebebiyle oluşan yara dokusu kan akışını engellemektedir. Hasarlı karaciğer; besinler, hormonlar, ilaçlar ve doğal toksinleri(zehir) işleme yeteneğini verimli şekilde yürütemez. Bununla birlikte karaciğer tarafından üretilen protein ve diğer maddelerin miktarı azalır ve karaciğerin düzgün çalışamayacağı bir yol çizer. Geç evrede yaşanan siroz hastalığı yaşamı tehlikeye atmaktadır.
Siroz Ne Kadar Yaygındır?
Bilim insanları, 2017 yılında dünya genelinde 10,6 milyon yaygın siroz vakası ve 112 milyon yaygın kompanse siroz vakası olduğunu belirtiyor. Veriler 1990 ve 2017 yılları arasında yaş bazlı uygulanan dekompanse siroz oranında önemli bir artış olduğunu ve bunun hepatit B ile çok önemli oranda bağlantılı olduğunu gösteriyor.
Siroz Hastalığının Nedenleri ve Risk Grupları
Şu durumlarda siroza yakalanma riskiniz daha fazladır:
- Alkolün uzun yıllar kötüye kullanımı
- Viral hepatit B/C
- Şeker hastalığı
- Obezite
- Karaciğer hastalığı geçmişi
- Korunmasız seks
Siroz Belirtileri
Erken seviye siroz belirtileri:
- Yorgunluk
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Avuç içi ve cildinizde oluşan kırmızı lekeler(örümcek anjiyomları)
- Kilo ve kas kütlesi kaybetmek
İleri evre siroz belirtileri:
- Aşırı yorgunluk
- Ciltte, tende ve göz beyazlarında sararma (sarılık)
- Kan kusma
- Cilt kaşınmaları
- Koyu renkte idrar ve gaitanın katılaşması
- Kolayca zedelenme ve morarma
- Bacak bölgesinde şişlik (ödem) veya karın bölgesinde sıvı birikimi (assit)
- Cinsel dürtü kaybı (libido)
- Kadınlarda menopoza bağlı olmayan adet görmeme veya adet kaybı
- Uyuşukluk ve geveleyerek konuşma (hepatik ensefalopati)
Siroz Tanısı Nasıl Konur?
Fizik muayane: Doktorunuz sirozun belirtilerini net bir şekilde keşfedebilmek için belirli belirtileri arayacaktır. Cildinizde kırmızılık, örümcek benzeri kan damarları, cildinizin sararması gibi belirtilere göre süreciniz, hangi evrede olduğunuz ve hangi testleri olacağınız sonrasında kararlaştırılır.
Kan testleri: Fiziki muayene sonrası gerekliyse doktorunuz siroz şüphesinden dolayı, karaciğer hasarınızı inceleyecektir
Görüntüleme testleri: Görüntüleme testleri karaciğerinizin boyutunu, şeklini ve dokusunu gösterir. Ayrıca yara izi miktarını, karaciğerinizdeki yağ ve sıvı indeksini de gösterir. Bu görüntüleme işlemi bilgisayarlı tomografi(BT) taraması, karın ultrasonu ve manyetik rezonans görüntüleme(MRI) kullanılabilir. Bunun dışında iki tip endoskopi istenebilir: safra kanalı problemlerini saptamak için endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi ve genişlemiş damarları (varisler) veya yemek borusu, mide veya bağırsaklarınızdaki kanamayı saptamak için üst endoskopi.
Karaciğer biyopsisi: Karaciğerinizden hücre örneği alınması işlemidir. İnce bir iğne alınan örnek mikroskop altında incelenebilir elverişliliğe getirilmesidir. Biyopsi siroz tanısını doğrulayabilir, karaciğer hasarının veya büyümesinin nedenlerini ve kapsamını belirleyebilir. Testlerin sonuçları sirozunuzu doğruluyorsa uzman bir doktor(hepatolog) ile iletişime geçebilirsiniz.
Siroz Evreleri
Hastalık teşhisiniz konuldu ise erken evreyi aştığınız söylenebilir. Dekompanse ve kompanse siroz, doktorların hastalığı sınıflandırma sistemine ait terimlerdir. Kompanse siroz, sirozun belirli ve keskin belirtileri (asemptomatik) henüz içermediğini belirtmek için kullanılır. Bu noktada laboratuvar çalışması ve görüntüleme bulgularınız anormal gözükmese de, karaciğer biyopsinizde daha net sonuçlara rastlanabilir. Kompanse sirozlu hastalarda ortalama yaşam yaklaşık 9-12 yıl arasında değişmektedir. Dekompanse siroz ise, gözle görülür belirtileriniz olduğu ve kötüleşen bir tabloyu işaret eder. Doktorunuz durumunuzu geçmişinize, fiziksel ve laboratuvar bulgularınıza göre belirleyecektir. Bu tip hastalarda sağkalım yaklaşık olarak 2 yıl olarak saptanmıştır.
Siroz(Karaciğer Sirozu) Nasıl Tedavi Edilir?
Alkol bağımlılığı tedavisi: Uzun süreli ağır alkol tüketimi kaynaklı siroz olunmuşsa, hastanın içmeyi bırakması gereklidir. Doktorunuz alkol bağımlılığı var ise buna uygun bir tedavi programı önerecektir.
İlaçlar: Hepatit B ve C’ nin neden olduğu karaciğer hücre hasarlarında, genellikle reçeteli ilaçlar kullanılır.
Portal vende basıncın kontrol edilmesi: Portal ven (toplardamar),kanın karaciğere gidişini sağlayan damarlardır. Bu damarlar ve yüksek tansiyona neden olabilir. İlaç kullanımı da, genelde diğer kan damarlarında artan basıncı kontrol etmek için kullanılır ve şiddetli bir kanama olmasına karşın önlem alınır. Kanamanın belirtileri Endeskopi yöntemiyle araştırılabilir.
Kanlı dışkı veya kusma olduğu durumlarda yemek borusunda varislerin olduğu düşünülür. Acil tıbbi müdahale gereklidir. Aşağıdaki prosedürler yardımcı olabilir:
Bantlama: Kanamayı kontrol altına almak için varis tabanının etrafına küçük bir bant yerleştirilir.
Enjeksiyon skleroterapisi: Endeskopi çekildikten sonra, varis olan bölgelere, kan pıhtısı ve yara dokusunun oluşmasını tetikleyen bir madde enjekte edilir. Bu kanamayı durdurmaya yardımcı olur.
Balonlu bir Sengstaken-Blakemore tüpü: Endoskopinin yeterli olmadığı durumlarda bu yöntem kullanılır. Kanamanın durdurulması için, tüp hastanın boğazından midesine iner ve balon şişirilir. Tüpün ucuna yerleştirilen balonlar varislere baskı yaparak kanamayı durdurur.
Transjuguler intrahepatik portosistemik stent şantı (TIPSS): Yukarıda bahsedilen tedaviler kanamayı durdurmazsa, portal ve hepatik venleri birleştirmek için karaciğerden metal bir tüp geçirilir ve kanın akmasını sağlayacak yol yaratılır. Oluşturulan yol varislere neden olan basıncı önler.
Diğer komplikasyonlar farklı şekillerde ele alınır:
Enfeksiyonlar: Antibiyotik tedavisiyle enfeksiyonun önlenmesi sürecidir.
Karaciğer kanseri taraması: Siroz, karaciğer kanseri gelişme riskini arttırabilmektedir. Bundan dolayı sirozlu hastalarda, düzenli kan testleri ve görüntüleme taramaları yapılması önemlidir.
Hepatik ensefalopati veya yüksek kan toksin seviyeleri: Kanda toksin seviyelerinin tedavisine yardımcı olmak amacıyla ilaçlar kullanılabilir.
İleri evre durumlarda, sirozun neden olduğu hasarlar karaciğerin bütününü kaplar ve geri dönüştürülemez. Bu tür vakalarda kişinin yeni bir karaciğere ihtiyacı olacaktır. Uygun bir donör bulunmalıdır ve bu süreç son çare olarak tavsiye edilmektedir.
Alternatif Çözümler
- Alkol kullamınızı sınırlandırın.
- Hepatitten kendinizi koruyun. Hepatit B ve C, karaciğerde bir virüs tarafından oluşan enfeksiyonlardır. Genellikle kan yoluyla veya sıvı yoluyla yayılım gösterirler.
- Cinsel ilişkilerinizde korunmak, diş fırçanızı paylaşmamak veya enjektede kullanılmış iğnenin tekrar kullanılmaması alınacak önlemlerdendir.
- Sağlıklı ve düzenli beslenin.
- Egzersizlerinize ve kilo kas endeksinize dikkat edin.
