MİGREN NEDİR? BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ

Migren, kötü bir baş ağrısından çok daha fazlasıdır. Bu nörolojik hastalık, sizi günlerce dinlenme halinde bırakabilecek şiddetli ağrılara neden olabilir! Hareket, ışık, ses ve diğer tetikleyiciler ağrı, yorgunluk, mide bulantısı, görme bozuklukları, uyuşma ve karıncalanma, sinirlilik, konuşma güçlüğü, geçici görme kaybı ve daha pek çok belirtiye neden olabilir.

Migren nedir? 

Migren, başın bir tarafında zonklayan bir baş ağrısı başta olmak üzere çeşitli semptomlara neden olan yaygın bir nörolojik hastalıktır. Migren genellikle fiziksel aktivite, ışıklar, sesler veya kokularla daha da kötüleşmektedir. Semptomlar en az dört saat bazen ise günler boyunca sürebilir. 

Baş ağrısı türleri nelerdir? Migren ne tür bir baş ağrısıdır?

İki genel kategoriye ayrılan 150'den fazla baş ağrısı türü vardır: primer baş ağrıları ve sekonder baş ağrıları. Migren, birincil bir baş ağrısıdır, yani farklı bir tıbbi durumdan kaynaklanmaz. Birincil baş ağrısı bozuklukları klinik teşhislerdir, yani teşhis için kan testi veya görüntüleme çalışması yoktur. İkincil bir baş ağrısı ise başka bir sağlık sorununun belirtisidir.

Aura nedir?

Aura, genellikle migren baş ağrısının başlamak üzere olduğuna dair uyarı sinyalleri gibi davranan bir grup duyusal, motor ve konuşma belirtisidir. Genellikle bir nöbet olduğu düşünülerek yanlış yorumlanabilen aura belirtileri tipik olarak baş ağrısı ağrısından önce olur, ancak bazen baş ağrısı sırasında veya sonrasında da ortaya çıkabilir. Bir aura 10 ila 60 dakika arasında sürebilir. Migren yaşayan kişilerin yaklaşık %15 ila %20'sinin aurası vardır.

Aura semptomları kontrol edilebilir belirtilerdir, yani bu belirtiler durdurulabilir/iyileştirilebilir. Bir aura şunları içerebilecek semptomlar üretir:

• Parlak yanıp sönen noktalar, parıltılar veya ışıklar görmek.
• Gorüşte kör noktaların varlığı
• Uyuşmuş veya karıncalanan cilt.
• Konuşma problemleri
• Kulak çınlaması
• Geçici görme kaybı.
• Dalgalı veya pürüzlü çizgiler görmek.
• Koku veya tat değişiklikleri.
• Rahatsızlık hissi

Migren türleri nelerdir?

Birkaç farklı migren tipi bulunmaktadır. Bunlar:

• Auralı migren (komplike migren): Migren ağrısı olan kişilerin yaklaşık %15 ila %20'si bir aura yaşar.
• Aurasız migren (yaygın migren): Bu tür migren baş ağrısı, bir auranın size verebileceği uyarı olmadan ortaya çıkar. Semptomlar aynıdır, ancak aura aşaması gerçekleşmez.
• Baş ağrısı olmayan migren: Sessiz migren veya asefaljik migren olarak da bilinir, aura semptomunu içerir, ancak tipik olarak takip eden baş ağrısını içermez.
• Hemiplejik migren: Vücudun bir tarafında geçici felç (hemipleji) veya nörolojik, duyusal belirtiler vardır. Baş ağrısının başlangıcı, geçici uyuşukluk, vücudunuzun bir tarafında aşırı güçsüzlük, karıncalanma hissi, duyu kaybı ve baş dönmesi veya görme değişiklikleri ile ilişkili olabilir. Bu tip migren bazen baş ağrısını içerir, bazen ise içermez.
• Retina migreni (oküler migren): Gözlerinizden birinde geçici, kısmi veya tam görme kaybı ile birlikte başın geri kalanına yayılabilen gözün arkasında donuk bir ağrı fark edebilirsiniz. Bu görme kaybı bir dakika veya aylarca sürebilir. 
• Kronik migren: Kronik migren, migrenin ayda en az 15 gün gözlemlenmesidir. Semptomlar sıklıkla değişebilir ve dolayısıyla ağrının şiddeti de değişebilir. 
• Beyin sapı auralı migren. Bu migren ile baş ağrısından önce ortaya çıkan vertigo, geveleyerek konuşma, çift görme veya denge kaybı gibi problemler görülür. Baş ağrısı başınızın arkasını etkileyebilir. Bu semptomlar genellikle aniden ortaya çıkar ve düzgün konuşamama, kulak çınlaması ve kusma ile ilişkilendirilebilir.

Migren baş ağrıları ne kadar yaygındır?

Uzmanlar, yetişkin nüfusun yaklaşık yarısının baş ağrısı yaşadığını ve toplam nüfusun %12'sinin migren ağrısı çektiğini tahmin etmektedir. Kadınların migren geliştirme olasılığı erkeklerden yaklaşık üç kat daha fazladır.

Migren kimlerde görülür? Risk faktörleri nelerdir?

Kimin migrene yakalanabileceğini ve kimin yakalanmayacağını tahmin etmek zordur, ancak migren riskini arttırabilecek risk faktörleri vardır. Bu risk faktörleri şunları içerir:

• Genetik: Migren baş ağrısı çeken kişilerin %80'inin birinci derece akrabalarında da migren vardır.
• Cinsiyet. Migren baş ağrıları, özellikle 15-55 yaş arasındaki kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür. Migrenin kadınlarda hormonların etkileri yüzünden daha sık görüldüğü düşünülmektedir.
• Stres seviyesi. Stres migreni tetikleyebildiği ve yüksek stres dönemlerinde migren ataklarının daha fazla görüldüğü keşfedilmiştir.
• Sigara kullanımı.

Migren kalıtsal mıdır?

Migren ailelerde genetik olarak aktarılma eğilimindedir. Migrenli her beş kişiden dördünün ailesinde migrenli birey öyküsü vardır. Ebeveynlerden birinin migren öyküsü varsa, çocuklarının da migren hastası olma riski %50'dir. Her iki ebeveynin de migren öyküsü varsa, risk %75'e çıkar. Migreni olan kişilerin %80'inin birinci derece akrabalarında migren öyküsü vardır.

Çocuklarda Migren Görülür Mü?

Evet, ancak pediatrik migrenler genellikle daha kısa sürer ve normal migrene göre daha fazla mide semptomu gösterir.

Migren kalıcı beyin hasarına neden olur mu? 

Migren beyin hasarına neden olmaz. Ancak auralı migreni olan kişilerde 100.000 kişiden 1 veya 2 kişi olarak oran verilebilecek bir inme riski vardır.

Migren Aşamaları ve Bu Aşamaların Zaman Çizelgesi Nedir?

Kronolojik sırayla migrenin dört aşaması, prodrom, aura, baş ağrısı ve postdromdur. İnsanların yaklaşık %30'u baş ağrısı başlamadan önce semptomlar yaşar.

Aşamalar:

1. Prodrom: İlk aşama birkaç saat veya günler sürebilir. Bu aşama her migren öncesi gözlemlenmez.
2. Aura: Aura evresi 60 dakika kadar sürebileceği gibi beş dakika kadar kadar az da sürebilir. Çoğu insan aura yaşamaz ve bazılarında hem aura hem de baş ağrısı aynı anda olur.
3. Baş ağrısı: Baş ağrısı 4 saatten 72 saate kadar sürebilir. Ağrı bazen hafiftir, ancak genellikle zonklama şeklinde tanımlanır. Tipik olarak başınızın bir tarafında başlar ve ardından diğer tarafa yayılır.
4. Postdrome: Postdrome evresi bir veya iki gün sürer. Genellikle migreni olan kişilerin %80'i bu evreyi yaşar.

Dört aşamanın tamamlanması yaklaşık sekiz ila 72 saat sürebilir.

Migrenin belirtileri nelerdir?

Migrenin birincil semptomu baş ağrısıdır. Ağrı genellikle zonklama şeklinde tanımlanır. Hafif, orta veya şiddetli nabız atışı şeklinde ağrıya dönüşen donuk bir ağrı olarak başlayabilir. Tedavi edilmezse, baş ağrınız orta ila şiddetli seviyeye gelir. Ağrı başınızın bir tarafından diğerine kayabilir veya başınızın önünü, arkasını etkileyebilir veya tüm baş bölgesini etkileyebilir Bazı insanlar gözlerinin veya şakaklarının çevresinde ve bazen yüzlerinde, sinüslerinde, çenelerinde veya boyunlarında ağrı hissederler.

Migrenin diğer belirtileri şunlardır:

• Işığa, gürültüye ve kokulara karşı hassasiyet.
• Mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı.
• İştah kaybı.
• Çok sıcak veya soğuk hissetmek.
• Soluk ten rengi.
• Yorgun hissetmek.
• Baş dönmesi ve bulanık görme.
• Hassas kafa derisi.
• İshal (nadir).
• Ateş (nadir).

Migrenlerin çoğu yaklaşık dört saat sürer, ancak şiddetli olanlar çok daha uzun sürebilir.

Migren atağının her aşaması farklı semptomlarla gelebilir:

Prodrom belirtileri:

• Konsantrasyon sorunları.
• Sinirlilik ve/veya depresyon.
• Konuşma ve okuma zorluğu.
• Uyumakta zorluk, aşırı esneme.
• Mide bulantısı.
• Yorgunluk.
• Işığa ve sese duyarlılık.
• Artan idrara çıkma.
• Kas sertliği.

Aura belirtileri:

• Uyuşma ve karıncalanma.
• Görsel rahatsızlıklar. Görüşte bulanık noktalar, ışıltılar veya parlak çizgiler görmek
• Geçici görme kaybı.
• Vücudun bir tarafında zayıflık.
• Konuşma değişiklikleri.

Baş ağrısı belirtileri:

• Boyun ağrısı, boyunda sertlik.
• Depresyon, baş dönmesi ve/veya anksiyete.
• Işığa, kokuya ve sese duyarlılık.
• Burun tıkanıklığı.
• Uykusuzluk
• Mide bulantısı ve kusma.

Postdrom belirtileri:

• Konsantre olamama.
• Depresyon hali.
• Yorgunluk.
• Konuşma problemleri.
• Öforik ruh hali.

Migrene ne sebep olur?

Migren baş ağrılarının nedeni karmaşıktır ve tam olarak anlaşılamamıştır. Baş ağrınız olduğunda bunun nedeni kan damarlarınızdaki belirli sinirlerin beyninize ağrı sinyalleri göndermesidir. Bunun sonucunda, kafa bölgesindeki sinirlere ve kan damarlarına inflamatuar maddeler bırakılır ve bunun sonucunda ağrı oluşur. 

Migreni ne tetikler?

Migren atakları çeşitli faktörler tarafından tetiklenebilir. Yaygın tetikleyiciler şunları içerir:

• Duygusal stres. Duygusal stres, migren baş ağrılarının en yaygın tetikleyicilerinden biridir. Stresli olaylar sırasında, durumla mücadele etmek için beyindeki belirli kimyasallar salınır. Bu kimyasalların salınımı migreni tetikleyebilir. Kaygı, endişe ve heyecan gibi diğer duygular kas gerginliğini artırabilir ve kan damarlarını genişletebilir. Bu, migreninizi daha şiddetli hale getirebilir.
• Eksik beslenme. Bir öğünü geciktirmek de migren baş ağrınızı tetikleyebilir.
• Gıdalardaki belirli kimyasallara ve koruyuculara duyarlılık. Eskitilmiş peynir, alkollü içecekler, çikolata ve nitratlar (biber, sosisli sandviç ve öğle yemeği etlerinde bulunur) gibi gıda katkı maddeleri ve fermente veya salamura gıdalar gibi belirli yiyecek ve içecekler, migrenlerin %30'unu tetiklemektedir.
• Kafein. Çok fazla kafein almak veya düzenli kafein alan kişilerde uzun süre kafein almamak kafein seviyesi aniden düştüğünde baş ağrısına neden olabilir. Kafein bazen sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından akut migren ataklarının tedavisine yardımcı olması için tavsiye edilir, ancak sıklıkla kullanılmamalıdır.
• Ağrı kesici ilaçların aşırı kullanımı. Baş ağrısı ağrısını hafifletmek için kullanılan ilaçları çok sık kullanırsanız, bu bir geri tepme baş ağrısına neden olabilir.
• Kadınlarda hormonal değişiklikler. Kadınlarda migren adet dönemlerinde daha sık görülür. Menstrüasyonu tetikleyen östrojendeki ani düşüş de migreni tetikleyebilir. Hormonal değişiklikler doğum kontrol hapları ve hormon replasman tedavisi ile de oluşabilir. Bu östrojen dalgalanmaları genellikle genç kızlarda ve menopoz sonrası kadınlarda görülmediğinden, migren genellikle ergenlik ve menopoz arasında daha kötüdür. Hormonlarınız migrenlerinizde güçlü bir faktörse, menopozdan sonra daha az baş ağrınız olabilir. Hormonal değişiklikler erkeklerde migreni tetikliyor gibi görünmemektedir.
• Işıklar. Yanıp sönen ışıklar, floresan ışıklar, TV veya bilgisayardan gelen ışık ve güneş ışığı migreni tetikleyebilir.

Diğer olası tetikleyiciler şunları içerebilir:

• Fırtına, barometrik basınç değişiklikleri, kuvvetli rüzgarlar veya irtifa değişiklikleri gibi değişen hava koşulları.
• Aşırı yorgun olmak, aşırı efor sarfetmek.
• Diyet yapmak veya yeterince su içmemek.
• Normal uyku düzeninizdeki değişiklikler.
• Yüksek ses.
• Duman, parfüm veya diğer kokulara maruz kalma.
• Kan damarlarının şişmesine neden olan bazı ilaçlar.

Migren nasıl teşhis edilir?

Bir migreni teşhis etmek için doktorunuz, yalnızca baş ağrısı geçmişinizi değil, ailenizin de kapsamlı bir tıbbi geçmişini alacaktır. Ayrıca, migrenle ilgili semptomlarınızın bir geçmişini oluşturmak isteyecek ve muhtemelen size şunları soracaktır:

• Baş ağrısı belirtilerinizi tanımlayın. Ne kadar şiddetliler?
• Ağrılarınız ne zaman başlıyor?
• Ağrınızın türünü ve yerini tanımlayın. Ağrı zonklama şeklinde mi?
• Baş ağrınızı iyileştiren veya kötüleştiren herhangi bir şey var mı?
• Ne sıklıkla migren baş ağrısı çekiyorsunuz?
• Migreni tetiklemiş olabilecek aktiviteler, yiyecekler, stresörler veya durumlar keşfettiniz mi?
• Ağrıyı gidermek için ilaç alıyor musunuz?
• Baş ağrısından önce, sırasında ve sonrasında nasıl hissediyorsunuz?
• Ailenizdeki herhangi birinin migren problemi var mı?

Doktorunuz ayrıca baş ağrınızın başka sebeplerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını tespit etmek için kan testleri ve görüntüleme testleri (CT taraması veya MRI gibi) isteyebilir. EEG testi de nöbet varlığını ekarte etmek için yapılabilir.

Migren teşhisi için hangi belirtilere sahip olmanız gerekir?

Auralı migren (komplike migren). Bu migren baş ağrısı ile birlikte:

• Görsel semptomlar (lekeler, kıvılcımlar veya parlak çizgiler görme) veya görme kaybı.
• Duyusal semptomlar (örneğin, deride iğnelenme hissi).
• Motor semptomlar
• Konuşma bozuklukları
• Beyin sapı kaynaklı semptomlar

Aurasız migren (yaygın migren). Yaygın migren baş ağrısı ile birlikte:

• Baş bölgesinin sadece bir tarafında ağrı
• Her biri dört ila 72 saat arasında süren en az beş atak varlığı
• Mide bulantısı ve/veya kusma.
• Işıklardan rahatsız olmak
• Seslerden rahatsız olmak

Migren Tedavisi

Migren baş ağrıları kroniktir. Tedavi edilemez ancak kontrol altına alınabilir. İlaç kullanan iki ana tedavi yaklaşımı vardır: abortif ve önleyici.

• Abortif ilaçlar, migrenin ilk başlangıcında kullandığınızda en etkilidir. Ağrı hafifken kullanılması gerekir. Abortif ilaçlar, baş ağrısı sürecini durdurarak ağrı, mide bulantısı, ışık hassasiyeti vb. dahil migren semptomlarınızı durdurmaya veya azaltmaya yardımcı olur. Bazı abortif ilaçlar kan damarlarınızı daraltarak, onları normale döndürür ve zonklayan ağrıyı hafifleterek çalışır.
• Önleyici (profilaktik) ilaçlar, baş ağrılarınız şiddetli olduğunda, ayda dört defadan fazla olduğunda ve normal aktivitelerinizi önemli ölçüde etkiliyorsa reçete edilebilir. Koruyucu ilaçlar baş ağrılarının sıklığını ve şiddetini azaltır. İlaçlar genellikle migreni önlemeye yardımcı olmak için düzenli olarak günlük olarak alınır.

Migren ağrılarının tedavisinde reçetesiz ağrı kesiciler, kalsiyum kanal blokerleri, kalsitonin geni ile ilişkili (CGRP) monoklonal antikorlar, beta blokerler, antidepresanlar, nöbet önleyici ilaçlar, steroidler ve kortikosteroidler kullanılabilir.

Doktoruzun aşağıdakiler dahil vitamin veya mineral takviyesi önerebilir:

• Riboflavin (B2 vitamini).
• Magnezyum.
• Koenzim Q10.

Gerekirse mide bulantısını gideren ilaçlar da reçete edilebilir.

Tüm ilaçlar, bir baş ağrısı uzmanı veya migren tedavisine aşina olan bir sağlık uzmanının yönlendirmesi altında kullanılmalıdır. Herhangi bir ilaçta olduğu gibi, etiket talimatlarını ve sağlık uzmanınızın tavsiyelerini dikkatlice takip etmek önemlidir.

Alternatif migren yönetimi methodları ise şunları içerir:

• Karanlık, sessiz, serin bir odada dinlenmek.
• Alnınıza veya boynunuzun arkasına soğuk kompres uygulamak.
• Saç derinize masaj yapmak.
• Yoga.
• Dairesel bir hareketle şakaklarınıza baskı uygulamak.
• Kendinizi sakin bir durumda tutmak. Meditasyon yapmak.

Migreni rahatlatan cerrahi işlemler var mı?

Migren baş ağrıları için genellikle cerrahi tedaviler önerilmemektedir.

Hamilelik sırasında migren tedavisi nasıl gerçekleştirilir?

Hamileyken veya hamile olabileceğinizi düşündüğünüz durumlarda, migren ilaçları kullanmaktan kaçının. Bebeğinizi olumsuz etkileyebilirler. Doktorunuzun izniyle, asetaminofen gibi hafif bir ağrı kesici alabilirsiniz.

Migren önlenebilir mi?

Migren baş ağrılarının tedavisi yoktur, ancak migren ataklarını kontrol etmede aktif bir rol oynayabilir, atak sayısını azaltabilir ve aşağıdaki ipuçlarını izleyerek atakların şiddetini azaltabilirsiniz:

• Bir migren günlüğü tutun. Migren geliştirmenize neden olabileceğini düşündüğünüz yiyecekler ve diğer tetikleyiciler hakkında not alın. Diyetinizde değişiklikler yapın ve bu tetikleyicilerden mümkün olduğunca kaçının.
• Yedi ila dokuz saat arasında uyuyun.
• Düzenli aralıklarla yemek yiyin. Öğün atlamayın. Bolca su için.
• Düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı kilonuzu koruyun.
• Meditasyon, yoga, gevşeme eğitimi veya dikkatli nefes alma gibi stres kontrol tekniklerini öğrenin.
• İlaçları doktorunuzun belirttiği şekilde alın.
• Migreninizin adet döngünüzle bağlantılı olduğu düşünülüyorsa, doktorunuzla hormon tedavisi hakkında konuşun.
• Stresinizi kontrol etmenize yardımcı olması için bir terapistten danışmanlık alın. 

Ne zaman acil yardım almalı veya doktor ile iletişime geçmelisiniz?

Aşağıdaki durumlarda en yakın hastaneyi arayın veya hemen bir acil servise gidin:

• Normal migren dönemlerinde yaşadıklarınızdan çok daha ağır bir ağrı yaşıyorsanız.
• Konuşma güçlüğü, denge sorunları, görme sorunları, zihinsel karışıklık, nöbetler veya uyuşma/karıncalanma hissi gibi daha önce hiç yaşamadığınız nörolojik belirtiler yaşıyorsanız.
• Baş ağrınız aniden ortaya çıktıysa.
• Kafa travması geçirdikten sonra baş ağrınız başladıysa.