Yumurtalık (Over) Kisti Nedir?
Yumurtalık kistleri, yumurtalığın içinde veya yüzeyinde oluşabilen ve içinde sıvı bulunan keselerdir. Yumurtalık kistleri kadınlarda her yaşta görülebilir. Bazı yumurtalık kistleri hastalarda acı, ağrı veya pelvik bölgede basınç gibi belirtiler oluştururken diğer hastalarda hiçbir belirti görülmez. Adet dönemlerindeli düzensizlikler ise genellikle yumurtalık kistleriyle alakalı değildir.
Çoğu yumurtalık kisti kanserli değildir ve ameliyat ile alınmaları gerekmez. Kistlerin boyutları bir santimetreden küçük olabileceği gibi bazı durumlarda 10 santimetreden bile büyük olabilir.
Yumurtalık Kistleri Neden Oluşur?
Yumurtalık kistlerinin oluşma nedenleri, menopozda olan ve olmayan kişilerde farklılık göstermektedir.
Menopoza girmemiş kadınlarda yumurtalık kistlerinin oluşmasının en yaygın nedenleri şunlardır:
●Ovulasyon – Fonksiyonel yumurtalık kistleri, bir folikül (kese) büyüdüğünde ancak yumurtayı serbest bırakmak için yırtılmadığında oluşur. Bu kistler genellikle tedavi olmaksızın düzelir.
●Dermoid kistler – Dermoid kistler (teratomlar), 20 ila 40 yaş arasındaki kadınlarda en sık görülen kist türlerinden biridir. Bir dermoid kist yumurtalık germ hücrelerinden oluşur ve diş, saç veya yağ içerebilir. Çoğu dermoid kist iyi huyludur, ancak bu kistler nadiren kanserli olabilir.
●Polikistik over sendromu (PCOS) – Polikistik over sendromu hastalarında çok sayıda küçük boyutlarda kist olabilir. Bu kistlerin ameliyatla çıkarılması veya ilaçla tedavi edilmesi gerekmez, ancak PKOS'lu kadınların düzensiz adet dönemleri gibi diğer PKOS sorunları için tedaviye ihtiyacı olabilir.
●Endometriozis – Endometriozisli kadınlarda endometrioma veya "çikolata kisti" adı verilen bir tür yumurtalık kisti gelişebilir.
●Hamilelik – Plasenta oluşana kadar hamileliği desteklemeye yardımcı olmak için normalde hamileliğin erken döneminde bir yumurtalık kisti gelişir. Bazı durumlarda kist hamileliğin ilerleyen zamanlarına kadar yumurtalıkta kalır.
●Şiddetli pelvik enfeksiyonlar – Şiddetli pelvik enfeksiyonlar yayılarak yumurtalıkları ve fallop tüplerini tutabilir. Sonuç olarak, yumurtalıkların ve/veya fallop tüplerinin yakınında irinle dolu kistler oluşur.
●Kansersiz büyümeler.
●Kanser – Kanser, premenopozal kadınlarda yumurtalık kistlerinin nispeten nadir bir nedenidir; yumurtalık üzerinde veya yakınındaki büyümelerin yüzde 1'inden azı yumurtalık kanseri ile ilgilidir.
Adet dönemleri durmuş menepoz sonrası kadınlarda yumurtalık kistlerinin en yaygın nedenleri şunlardır:
● Kansersiz büyümeler
● Yumurtalıkta sıvı toplanması
Menopoz sonrası kadınlarda, yumurtalık üzerinde veya çevresinde yeni büyümelerin kanserden kaynaklanma olasılığı, menopoz öncesi kadınlara göre biraz daha fazladır.
Yumurtalık kanseri miyim?
Yumurtalık kanseri, yumurtalık kistlerinin en sık nedeni olmasa da, kist teşhisi konan birçok kadın kanser olabileceğinden endişe duymaktadır. Yumurtalık kanseri, aşağıdakilere sahip kadınlarda daha olasıdır:
● Yumurtalık kanserine genetik yatkınlık (örneğin, ailede yumurtalık veya ilgili kanser öyküsü)
● Meme veya gastrointestinal kanser öyküsü
● Karmaşık görünen bir kist (katı alanlar, yüzeyde nodül veya birden fazla sıvı dolu alan içeren bir kist)
● Görüntüleme testi sırasında pelviste veya karında sıvı toplanması (asit adı verilir)
Ancak kanser olmayan kadınlarda da bu durumlar görülebilir. Çoğu durumda, kanser olasılığını ölçmek için daha fazla test gerekecektir.
Doktorunuz yumurtalık kanseri olabileceğinizden endişeleniyorsa, jinekolojik onkolog bir uzman ile görüşmenizi önerebilir. Bu doktorlar yumurtalık kanserinin cerrahi tedavisi konusunda eğitim almıştır tedavinin başarısını artırabilir.
Yumurtalık Kisti Belirtileri
Yumurtalık kistleri belirtiler oluşturabilecekleri gibi bazı durumlarda hiç belirti göstermezler. Yumurtalık kistlerinden kaynaklanan belirtileri olan kadınlar, tipik olarak kist tarafında alt karın bölgesinde ağrı veya baskı hissederler. Bu ağrı donuk veya keskin olabilir; sürekli devam edebilir veya gelip gidebilir. Kramplı alt karın ağrısı genellikle yumurtalık kistleriyle ilgili değildir. Bir yumurtalık kisti yırtılırsa, kişi şiddetli olabilen ani keskin bir ağrı yaşayabilir. Bir yumurtalığın burulması (bükülmesi) sırasında kadınlar bulantı ve kusma ile birlikte ağrı hissedebilirler. Anormal adet dönemleri veya vajinal kanama genellikle yumurtalık kistleriyle ilgili değildir.
Yumurtalık Kisti Tanısı Nasıl Konulur?
Yumurtalık kistlerinin tanısı genellikle pelvik muayene sırasında gerçekleştirilir. Bununla birlikte genellikle pelvik ultrason gibi bir görüntüleme testi tanının doğrulanması için gereklidir. Bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) de ultrasona göre daha az kullanılsa bile tanı için kullanılabilir. Bu görüntüleme testleri kistin boyutu, yeri ve diğer önemli özellikleri hakkında bilgi sağlayabilir.
Yumurtalık Kisti Tanısında Kan Testleri
Yumurtalık kistiniz varlığında bir veya daha fazla kan testi önerilebilir. Kan testleri kistin yapısını belirlemeye yardımcı olabilir.
● Hamilelik testi – Yumurtalık kisti olan premenopozal kadınlarda genellikle kan veya idrarda gebelik testi yapılır. Yumurtalık kistleri hamilelik sırasında sık görülür.
● Kanser antijeni 125 (CA 125) – CA 125, yumurtalık kisti olan kadınlarda gerçekleştirilen bir kan testidir. Ancak, sadece CA 125 testinin sonuçları yumurtalık kanseri teşhisi için yeterli değildir. Erken yumurtalık kanseri olan birçok kadın normal CA 125 seviyesine sahiptir. CA 125, ilerlemiş yumurtalık kanseri olan kadınların yaklaşık yüzde 80'inde anormal seviyelerde yükselir.
Ayrıca kanser dışında endometriozis, rahim fibroidleri, pelvik enfeksiyonlar, kalp yetmezliği ve karaciğer, böbrek hastalığı dahil olmak üzere bir çok koşul CA 125'in yükselmesine neden olabilir. Sonuç olarak, her durumda CA 125 ölçümü tavsiye edilmez.
• CA 125 testi, yumurtalık kisti olan postmenopozal kadınlar için sıklıkla önerilir.
• Ultrason görüntüsünde over kisti çok büyük olan veya kanser şüphesi olan premenopozal kadınlara CA 125 önerilebilir.
• Küçük ve kanser şüphesi olmayan yumurtalık kistleri olan premenopozal kadınlarda CA 125 genellikle önerilmez.
Yumurtalık kisti olan kadınlarda yumurtalık kanseri riskini ve varlığını araştırmak için başka kan testleri de mevcuttur.
Yumurtalık Kistlerinde Tedavi
Görüntüleme testinin sonuçlarına, yaşınıza, belirtilerinize, kan testlerinin sonuçlarına ve aile geçmişinize bağlı olarak, doktorunuz tedavi vermeden gözleme veya ameliyat önerebilir.
Yumurtalık kistleri her zaman tedavi gerektirmez. Menopoz öncesi kadınlarda, yumurtalık kistleri genellikle tedavi olmaksızın bir ila iki ay içinde kendi kendine düzelir. Menopoz sonrası kadınlarda ise yumurtalık kistlerinin tedavi almadan düzelme olasılığı daha düşüktür.
Bir kist büyükse, ağrıya neden oluyorsa veya kanser açısından şüpheli görünüyorsa, tedavi genellikle kisti veya tüm yumurtalığın çıkarılması için ameliyat gerektirir.
Tedavi vermeden gözlem
Premenopozal kadınlar - Premenopozal kadınlarda, tedavisiz gözlem genellikle semptomların izlenmesini (pelvik ağrı veya basınç) ve altı ila sekiz hafta sonra pelvik ultrasonun tekrarlanmasını içerir. Yumurtalık kisti büyümezse veya tedavisiz gözlem döneminde düzelirse genellikle cerrahi olarak çıkarılması gerekmez. Bazı premenopozal kadınlara, yeni yumurtalık kistlerinin gelişmesini önlemeye yardımcı olmak için bu süre zarfında bir doğum kontrol hapı almaları tavsiye edilir.
Bir kist küçülürse veya boyutu değişmezse, doktorunuz kistin büyümediğinden emin olana kadar ultrason genellikle düzenli aralıklarla tekrarlanır. Kist kaybolursa, daha fazla test veya takip gerekmez.
Menopoz sonrası kadınlar — Menopoz sonrası kadınlarda, tedavisiz gözlem yapılıp yapılmayacağı ultrason ve kanser antijeni 125 [CA 125] sonuçlarına bağlıdır. Kist kanserli görünmüyorsa, tedavisiz gözlem bir seçenek olabilir ve bir yıl boyunca veya kist düzelene kadar her üç ila altı ayda bir pelvik ultrason ve CA 125 ölçümü ile takip gerçekleştirilir. Ancak menopoz sonrası kadınlarda yumurtalık kistleri her zaman kendiliğinden düzelmez.
CA 125 seviyeleri yükselirse veya kist büyür, görünümü değişirse, kisti çıkarmak için ameliyat önerilebilir.
Yumurtalık Kisti Ameliyatı
Aşağıdaki durumlarda ameliyat önerilebilir:
● Kist kalıcı ağrı veya baskıya neden oluyorsa veya kistin yırtılma, bükülme riski varsa.
● Ultrasonda endometriozis kaynaklı bir kist görüldü ve doğurganlık nedenleriyle alındıysa.
● Büyük kistler kistin kanserli olduğu anlamına gelmemektedir. Ancak 5 ila 10 cm büyüklüğündeki büyük kistler ameliyat nedeni olabilir.
● Kist kanser şüphesi taşıyorsa. Yumurtalık kanseri için risk faktörleriniz varsa veya kist görüntüleme testlerinde kist potansiyel olarak kanserli görünüyorsa, doktorunuz ameliyat önerebilir.
● Yumurtalık kanseri şüphesi düşükse ancak kist birkaç ultrasondan sonra kaybolmazsa, doktorunuzla görüştükten sonra kistin ameliyatla çıkarılmasını tercih edebilirsiniz.
Yumurtalık kistini çıkarmak için ameliyat gerekiyorsa, gerçekleştirilecek ameliyat sadece kistin mi yoksa tüm yumurtalığın mı alınmasını içerdiği, yaşınıza ve işlem sırasında ne bulunduğuna bağlıdır.
Örneğin:
● Kanser şüphesi varsa, kanserli dokunun kesilmesi kanserin yayılma riskini arttıracağı için tüm yumurtalık çıkarılmalıdır. Bir yumurtalığınızın alınması menopoza girmenize ve kısırlığa neden olmaz.
● Kist kanserli görünmüyorsa ve küçük kesilerle alınabiliyorsa, laparoskopik olarak (birkaç küçük kesi ile) kapalı ameliyatla alınabilir ve aynı gün eve gidebilirsiniz.
● Kist büyükse veya kanser şüphesi taşıyorsa açık bir kesi (laparotomi denir) gerekebilir ve cerrahın tüm yumurtalığı, çevresindeki dokuları çıkarması gerekebilir. Bir laparotomiden sonra bir veya daha fazla gece hastanede kalmanız gerekecektir.
Yumurtalık Kistlerinde Takip
Yumurtalık kisti düzeldikten sonra, belirtileriniz kaybolduysa daha fazla görüntüleme testine ihtiyacınız olmayacaktır.
Bazı yumurtalık kistlerinin diğerlerine göre tekrarlama olasılığı daha yüksektir. Buna endometriomalar ve fonksiyonel yumurtalık kistleri dahildir. Premenopozal iseniz ve tekrarlayan kistlerden endişe ediyorsanız, doğum kontrol hapı veya başka bir hormonal doğum kontrol yöntemi almak yumurtalık kistlerinin gelişmesini önlemeye yardımcı olabilir.
