Panik Bozukluk Nedir?
Panik atak, gerçek bir tehlike veya belirgin bir neden olmadığında şiddetli fiziksel reaksiyonları tetikleyen ani bir yoğun korku hissedilmesi olayıdır. Panik ataklar çok korkutucu olabilir. Panik ataklar meydana geldiğinde kontrolü kaybettiğinizi, kalp krizi geçirdiğinizi ve hatta öleceğinizi düşünebilirsiniz.
Birçok insan yaşamları boyunca sadece bir veya iki panik atak geçirir ve bu ataklar onlara neden olan stresli durum sona erdiğinde ortadan kalkar. Ancak, tekrarlayan, beklenmedik panik ataklarınız varsa ve sürekli başka bir atak korkusuyla yaşıyorsanız, panik bozukluğu adı verilen rahatsızlığa sahip olabilirsiniz.
Panik atakların kendileri yaşamı tehdit etmese de, panik atak tecrübesi korkutucu olabilir ve yaşam kalitenizi önemli ölçüde etkileyebilir. Bununla birlikte panik atak tedavisinde çok gelişmiş yöntemler bulunmaktadır.
Panik Ataklar Neden Olur?
Panik ataklara veya panik bozukluğa neyin sebep olduğu bilinmiyor, ancak aşağıdaki faktörlerin rol oynadığı düşünülmekte:
- Genetik
- Stres
- Strese daha duyarlı veya olumsuz duygulara eğilimli mizaç ve karakter
- Beyninizin bölümlerinin çalışma biçimindeki belirli değişiklikler
Panik ataklar ilk başta aniden ve uyarı vermeden gelebilir, ancak zamanla genellikle belirli durumlar tarafından tetiklenirler.
Bazı araştırmalar, vücudunuzun tehlikeye karşı verdiği doğal savaş ya da kaç tepkisinin panik ataklarda rol oynadığını öne sürüyor. Örneğin, peşinize bir boz ayı gelse, vücudunuz içgüdüsel olarak tepki verirdi. Vücudunuz yaşamı tehdit eden bir duruma hazırlanırken kalp atış hızınız ve nefesiniz hızlanır. Aynı reaksiyonların çoğu panik atakta da meydana gelir. Ancak bariz bir tehlike olmadığında neden panik atak meydana geldiği bilinmiyor.
Panik Atak Riskini Arttıran Faktörler
Panik bozukluğu belirtileri genellikle gençliğin sonlarında veya erken yetişkinlik döneminde başlar ve erkeklerden daha fazla kadınları etkiler.
Panik atak veya panik bozukluğu geliştirme riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
- Ailede panik atak veya panik bozukluğu öyküsü
- Sevilen birinin ölümü veya ciddi hastalığı gibi stres oluşturan durumlar
- Cinsel saldırı veya ciddi bir kaza gibi travmatik bir olay
- Boşanma gibi hayatınızdaki büyük değişiklikler
- Sigara veya aşırı kafein kullanımı
- Çocuklukta fiziksel veya cinsel istismar öyküsü
Panik Atak Belirtileri
Panik ataklar tipik olarak uyarı vermeden aniden başlar. Araba sürerken, alışveriş merkezinde, derin uykudayken veya bir iş toplantısının ortasındayken, her an gerçekleşebilir. Panik bozukluk sonucunda ara sıra veya sık sık panik ataklarınız olabilir.
Panik atakların birçok varyasyonu vardır, ancak semptomlar genellikle dakikalar içinde zirve yapar. Panik atak geçtikten sonra kendinizi yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz.
Panik ataklar tipik olarak şu belirtiler veya semptomlardan bazılarını içerir:
- Yaklaşan kıyamet veya tehlike hissi
- Kontrolü kaybetme veya ölüm korkusu
- Hızlı, yüksek kalp atış hızı
- Terlemek
- Titreme
- Nefes darlığı veya boğazda sıkışma
- Üşüme
- Sıcak basması
- Mide bulantısı
- Karın krampları
- Göğüs ağrısı
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Baygınlık
- Uyuşma veya karıncalanma hissi
- Gerçeklikten uzaklaşma veya kopma hissi
Panik ataklarla ilgili en kötü şeylerden biri, başka bir atak geçireceğinize dair kişide olan yoğun korkudur. Kişi panik atak geçirmekten o kadar korkar ki sosyal hayatını panik atak geçirebileceğini düşündüğü ortamlardan uzaklaşmak üstüne kurar.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Panik atak belirtileriniz varsa, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alın. Bununla birlikte panik ataklar son derece rahatsız edici olsa da tehlikeli değildir. Ancak panik atakları kendi başınıza yönetmek zordur ve tedavi olmaksızın daha da kötüleşebilirler.
Panik atak semptomları, kalp krizi gibi diğer ciddi sağlık sorunlarının semptomlarına da benzeyebilir, bu nedenle semptomlarınıza neyin neden olduğundan emin değilseniz bir doktor tarafından değerlendirilmeniz önemlidir.
Panik Ataklar Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen panik ataklar ve panik bozukluk, hayatınızın hemen her alanını etkileyebilir. Daha fazla panik atak geçirmekten o kadar korkabilirsiniz ki, sürekli bir korku hali içinde yaşar ve yaşam kalitenizi bozarsınız.
Panik atakların neden veya bağlantılı olabileceği komplikasyonlar şunlardır:
- Araba kullanma veya evden çıkma korkusu gibi belirli fobilerin gelişimi
- Sağlık sorunları ve diğer tıbbi durumlar için sık tıbbi bakım
- Sosyal durumlardan kaçınma
- İş veya okuldaki sorunlar
- Depresyon, anksiyete bozuklukları ve diğer psikiyatrik bozukluklar
- Artan intihar düşünceleri
- Alkol veya diğer maddelerin kötüye kullanımı
- Finansal problemler
Bazı insanlar için panik bozukluğu, panik atağınız varsa kaçamamaktan veya yardım alamamaktan korktuğunuz için endişe duymanıza neden olan yerlerden veya durumlardan kaçınmayı içeren agorafobiyi içerebilir.
Panik Bozukluk Önlenebilir Mi?
Panik atakları veya panik bozukluğu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak, aşağıdaki öneriler yardımcı olabilir.
- Kötüleşmelerini veya daha sık hale gelmelerini önlemeye yardımcı olmak için mümkün olan en kısa sürede panik atak tedavisi alın.
- Panik atak semptomlarının tekrarlamasını veya kötüleşmesini önlemeye yardımcı olacak tedavi planınıza sadık kalın.
- Anksiyeteye karşı korunmada rol oynayabilecek düzenli fiziksel aktivite yapın.
Panik Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?
Doktorunuz panik atak, panik bozukluğu veya kalp, tiroid sorunları gibi panik atak benzeri semptomlara neden olabilecek başka bir sağlık probleminiz olup olmadığını araştıracaktır.
Teşhisi için doktorunuz aşağıdakileri gerçekleştirebilir:
- Tam bir fizik muayene
- Tiroidinizi ve diğer olası durumlarınızı kontrol etmek için kan testleri ve elektrokardiyogram (EKG veya EKG) gibi kalbinizle ilgili testler
- Belirtileriniz, korkularınız veya endişeleriniz, stresli durumlar, ilişki sorunları, kaçınıyor olabileceğiniz durumlar ve aile geçmişiniz hakkında konuşmak için psikolojik bir değerlendirme
Psikolojik bir öz değerlendirme veya anket doldurabilirsiniz. Ayrıca alkol veya diğer madde kullanımı hakkında soru sorulabilir.
Panik bozukluğu tanısı için kriterler
Panik atak geçiren herkesin panik bozukluğu yoktur. Panik bozukluğunun teşhisi için, aşağıdakilere dikkat edilir:
- Sık, beklenmedik panik atakların varlığı.
- Ataklarınızdan en az birini, bir ay veya daha uzun süre devam eden başka bir atak geçirme endişesinin izlemesi; kontrolü kaybetmek, kalp krizi geçirmek veya "çıldırmak" gibi bir saldırının sonuçlarından sürekli korku hissi; veya panik atağı tetikleyebileceğini düşündüğünüz durumlardan kaçınmak gibi davranışlarınızdaki önemli değişiklikler.
- Panik atakların uyuşturucu veya diğer madde kullanımı, tıbbi bir durum, sosyal fobi veya obsesif-kompulsif bozukluk gibi başka bir zihinsel sağlık durumu nedeniyle oluşmamış olması.
Panik ataklarınız varsa ancak panik bozukluğu tanısı almamışsanız, yine de tedaviden yarar görebilirsiniz. Panik ataklar tedavi edilmezse daha da kötüleşebilir ve panik bozukluğu veya fobilere dönüşebilir.
Panik Bozukluk Tedavisi
Panik bozukluk tedavisi, panik ataklarınızın yoğunluğunu, sıklığını azaltmaya ve günlük yaşamdaki işlevinizi iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ana tedavi seçenekleri psikoterapi ve ilaçlardır. Tercihinize, geçmişinize, panik bozukluğunuzun ciddiyetine ve panik bozukluklarının tedavisinde özel eğitim almış terapistlere erişiminiz olup olmadığına bağlı olarak bir veya iki tedavi türü önerilebilir.
Panik Bozukluk Tedavisinde Psikoterapi
Konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapi, panik atak ve panik bozukluğu için etkili bir ilk tercih tedavi olarak kabul edilir. Psikoterapi, panik atakları ve panik bozukluğu anlamanıza ve bunlarla nasıl başa çıkacağınızı öğrenmenize yardımcı olabilir.
Bilişsel davranışçı terapi adı verilen bir psikoterapi türü, kendi deneyimlerinizle panik semptomlarının tehlikeli olmadığını öğrenmenize yardımcı olabilir. Terapistiniz, panik atak semptomlarını güvenli ve tekrarlayıcı bir şekilde kademeli olarak yeniden yaratmanıza yardımcı olacaktır. Paniğin fiziksel duyumları artık tehdit edici hissetmediğinde, ataklar çözülmeye başlar. Başarılı tedavi, panik ataklar nedeniyle kaçındığınız durumların korkularının üstesinden gelmenize de yardımcı olabilir.
Tedavinin sonuçlarını görmek zaman ve çaba gerektirebilir. Panik atak semptomlarının birkaç hafta içinde önemli ölçüde azaldığını ve genellikle birkaç ay içinde kaybolduğunu görmeye başlayabilirsiniz. Panik ataklarınızın kontrol altında kalmasını sağlamak veya tekrarlamaları engellemek için ara sıra kontrol ziyaretleri planlanılabilir.
Panik Bozukluk Tedavisinde İlaçlar
İlaçlar, depresyonun yanı sıra panik ataklarla ilişkili semptomların azaltılmasına yardımcı olabilir. Panik atak semptomlarını yönetmede aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli ilaç türlerinin etkili olduğu gösterilmiştir:
- Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar). Düşük ciddi yan etki riski ile genellikle güvenli olan SSRI antidepresanları, tipik olarak panik atakları tedavi etmek için ilk ilaç seçimi olarak önerilir.
- Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'ler). Bu ilaçlar başka bir antidepresan sınıfıdır.
- Benzodiazepinler. Bu sakinleştiriciler merkezi sinir sistemi depresanlarıdır. Benzodiazepinler, alışkanlık oluşturabilecekleri, zihinsel veya fiziksel bağımlılığa neden olabilecekleri için genellikle yalnızca kısa süreli olarak kullanılırlar. Alkol veya uyuşturucu kullanımıyla ilgili sorunlarınız varsa bu ilaçlar iyi bir seçim değildir. Ayrıca diğer ilaçlarla etkileşime girerek tehlikeli yan etkilere neden olabilirler.
Bir ilaç sizin için yeteri kadar iyi bir etki göstermiyorsa, doktorunuz etkinliği artırmak için başka bir ilaca geçmenizi veya belirli ilaçları birleştirmenizi önerebilir. Bir ilaca başladıktan sonra semptomlarda bir iyileşme fark etmenin birkaç hafta sürebileceğini unutmayın.
Tüm ilaçların yan etki riski vardır ve bazıları hamilelik gibi belirli durumlarda önerilmeyebilir. Olası yan etkiler ve riskler hakkında doktorunuzla konuşun.
Panik Atak Tedavisinde Yaşam Tarzı ve Evde Yapabilecekleriniz
Panik ataklar ve panik bozukluk profesyonel tedaviden fayda sağlarken, aşağıdaki kişisel bakım adımları semptomları yönetmenize yardımcı olabilir:
- Tedavi planınıza sadık kalın. Korkularınızla yüzleşmek zor olabilir, ancak tedavi, kendinizi evinize kapatmamanıza yardımcı olabilir.
- Bir destek grubuna katılın. Panik atak veya anksiyete bozukluğu olan kişilerden oluşan bir gruba katılmak, sizi aynı sorunlarla karşı karşıya olan diğer kişilerle ilişkilendirebilir.
- Kafein, alkol, sigara ve eğlence amaçlı uyuşturuculardan kaçının. Bunların hepsi panik atakları tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
- Stres yönetimi ve gevşeme tekniklerini uygulayın. Örneğin, yoga, derin nefes alma ve aşamalı kas gevşemesi - her seferinde bir kası germek ve ardından vücuttaki her kas gevşeyene kadar gerilimi tamamen serbest bırakmak - yardımcı olabilir.
- Fiziksel olarak aktif olun. Aerobik aktivitenin ruh haliniz üzerinde sakinleştirici bir etkisi olabilir.
- Yeterli uyku alın. Gün içinde uykulu hissetmemek için yeterince uyuyun.
