KOAH NEDİR? BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ

KOAH Nedir?

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akciğerlerden hava akışının engellenmesine neden olan kronik inflamatuar bir akciğer hastalığıdır. KOAH belirtileri nefes almada zorluk, öksürük, mukus (balgam) üretimi ve hırıltıyı içerir. Hastalık genellikle sigara dumanından kaynaklanan tahriş edici gazlara veya partikül maddelere uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanır. KOAH'lı kişiler, kalp hastalığı, akciğer kanseri ve çeşitli başka rahatsızlıkları geliştirme riski altındadır.

Amfizem ve kronik bronşit, KOAH gelişimine katkıda bulunan en yaygın iki sağlık durumudur. Bu iki durum genellikle birlikte ortaya çıkar.

Kronik bronşit, akciğerlerdeki hava keseciklerine (alveoller) hava taşıyan bronş tüplerinin astarının iltihaplanmasıdır. Günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.

Amfizem, akciğerlerin en küçük hava yollarının (bronşiyoller) ucundaki alveollerin, sigara dumanı ve diğer tahriş edici gazlar, partikül maddelerin zarar vermesi sonucu tahrip olması durumudur.

KOAH zamanla kötüleşen ilerleyici bir hastalık olmasına rağmen, KOAH tedavi edilebilir. Uygun tedavi ile KOAH'lı çoğu insan belirtilerini kontrol altında tutarak diğer ilişkili durumların riskini azaltabilir.

KOAH Neden Olur?

Gelişmiş ülkelerde KOAH'ın ana oluşma nedeni sigara kullanımıdır. Gelişmekte olan ülkelerde, KOAH genellikle kötü havalandırılan evlerde yemek pişirmek ve ısınmak için yakıt yakmaktan kaynaklanan dumanlara maruz kalan kişilerde görülür.

Uzun sigara içme geçmişi olan birçok sigara içicisinde azalmış akciğer fonksiyonu gelişebilmesine rağmen, yalnızca bazı kronik sigara içicilerinde klinik olarak belirgin KOAH gelişir. Bazı sigara içen bireylerde daha az yaygın görülen akciğer rahatsızlıkları geliştirir. Daha kapsamlı bir değerlendirme yapılıncaya kadar KOAH'lı olarak yanlış teşhis edilebilirler.

Akciğerleriniz KOAH'dan nasıl etkilenir?

Hava, nefes borunuzdan (trakea) aşağı doğru hareket eder ve iki büyük tüp (bronşlar) yoluyla ciğerlerinize gider. Akciğerlerinizin içinde, bu bronşlar bir ağacın dalları gibi birçok küçük tüpe (bronşiyoller) bölünür.

Hava kesecikleri, küçük kan damarlarıyla (kılcal damarlar) dolu çok ince duvarlara sahiptir. Soluduğunuz havadaki oksijen bu kan damarlarına geçer ve kan dolaşımınıza girer. Aynı zamanda, metabolizmanın atık ürünü olan bir gaz olan karbondioksit de dışarı verilir.

Akciğerleriniz, havayı vücudunuzdan dışarı atmak için bronş tüplerinin ve hava keselerinin doğal esnekliğine güvenir. KOAH, akciğerinizin elastikiyetini kaybetmelerine ve aşırı genişlemelerine neden olur, bu da nefes verirken ciğerlerinizde bir miktar hava kalmasına neden olur.

Hava yolu tıkanıklığının nedenleri

Hava yolu tıkanıklığının nedenleri şunlardır:

• Amfizem. Bu akciğer hastalığı, alveollerin kırılgan duvarlarının ve elastik liflerinin tahrip olmasına neden olur. Nefes verdiğinizde küçük hava yolları çökerek ciğerlerinizdeki hava akışını bozar.
• Kronik bronşit. Bu durumda bronş tüpleriniz iltihaplanır ve daralır ve akciğerleriniz daha fazla mukus üretir ve bu da daralan tüpleri daha da tıkayabilir. Hava yollarınızı temizlemeye çalışırken kronik bir öksürük geliştirirsiniz.

Sigara dumanı ve diğer tahriş edici maddeler

KOAH'lı kişilerin büyük çoğunluğunda, KOAH'a yol açan akciğer hasarına uzun süreli sigara içimi neden olur. Ancak, hastalığa genetik yatkınlık gibi KOAH gelişiminde rol oynayan başka faktörler de vardır, çünkü tüm sigara içenlerde KOAH gelişmez.

Puro dumanı, pasif içicilik, hava kirliliği ve işyerinde toz, duman veya dumana maruz kalma gibi diğer tahriş edici maddeler de KOAH'a neden olabilir.

KOAH Riskini Yükselten Faktörler

KOAH için risk faktörleri şunları içerir:

• Tütün dumanına maruz kalma. KOAH için en önemli risk faktörü uzun süreli sigara içimidir. Ne kadar çok yıl sigara kullandıysanız ve ne kadar çok paket içerseniz, riskiniz o kadar artar. Pipo içenler, puro içenler, marihuana içenler ve büyük miktarda pasif içiciliğe maruz kalan kişiler de risk altında olabilir.
• Astımlı insanlar. Kronik inflamatuar bir hava yolu hastalığı olan astım, KOAH gelişimi için bir risk faktörü olabilir. Astım ve sigara kombinasyonu KOAH riskini daha da artırır.
• Tozlara ve kimyasallara mesleki maruziyet. İşyerinde kimyasal dumanlara, buharlara ve tozlara uzun süre maruz kalmak ciğerlerinizi tahriş edebilir ve alevlendirebilir.
• Yanan yakıttan çıkan dumanlara maruz kalma. Gelişmekte olan ülkelerde, kötü havalandırılan evlerde yemek pişirmek ve ısınmak için yanan yakıttan çıkan dumanlara maruz kalan kişilerde KOAH gelişme riski daha yüksektir.
• Genetik. Yaygın olmayan genetik bozukluk alfa-1-antitripsin eksikliği, bazı KOAH vakalarının nedenidir. Diğer genetik faktörler muhtemelen bazı sigara içenleri hastalığa daha duyarlı hale getirir.

KOAH Belirtileri

KOAH belirtileri sıklıkla önemli akciğer hasarı oluşana kadar ortaya çıkmaz ve özellikle sigara kullanımı devam ederse genellikle zamanla kötüleşir.

KOAH'ın belirti ve semptomları şunları içerebilir:

• Özellikle fiziksel aktiviteler sırasında nefes darlığı
• Hırıltı
• Göğüste sıkışma
• Berrak, beyaz, sarı veya yeşilimsi olabilen mukus (balgam) üretebilen kronik bir öksürük
• Sık yaşanan solunum yolu enfeksiyonları
• Enerji eksikliği
• İstenmeyen kilo kaybı (daha sonraki aşamalarda)
• Ayak bileklerinde, ayaklarda veya bacaklarda şişme

KOAH'lı kişilerin belirtilerinin olağan günlük belirtilerden daha kötü hale geldiği ve en az birkaç gün sürdüğü alevlenme adı verilen ataklar yaşaması muhtemeldir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Belirtileriniz tedaviyle düzelmiyorsa, kötüleşiyorsa veya ateş, balgamda değişiklik gibi enfeksiyon belirtileri fark ederseniz doktorunuzla konuşun.

Nefes alamıyorsanız, dudaklarınızda veya tırnak yatağınızda şiddetli mavilik (siyanoz) veya hızlı kalp atışı hissediyorsanız veya konsantre olmakta güçlük çekiyorsanız derhal tıbbi yardım alın.

KOAH Tedavi Edilmezse Ne Olur?

KOAH, aşağıdakiler dahil birçok komplikasyona neden olabilir:

• Solunum yolu enfeksiyonları. KOAH'lı kişilerin soğuk algınlığı, grip ve zatürreye yakalanma olasılığı daha yüksektir. Herhangi bir solunum yolu enfeksiyonu nefes almayı çok daha zorlaştırabilir ve akciğer dokusuna daha fazla zarar verebilir.
• Kalp sorunları. Tam olarak anlaşılmayan nedenlerle KOAH, kalp krizi de dahil olmak üzere kalp hastalığı riskinizi artırabilir.
• Akciğer kanseri. KOAH'lı kişilerde akciğer kanseri gelişme riski daha yüksektir.
• Akciğer arterlerinde yüksek tansiyon. KOAH, akciğerlerinize kan getiren arterlerde yüksek tansiyona neden olabilir (pulmoner hipertansiyon).
• Depresyon. Nefes almada zorluk, keyif aldığınız aktiviteleri yapmaktan sizi alıkoyabilir. Ve ciddi hastalıklarla uğraşmak depresyon gelişimine katkıda bulunabilir.

KOAH Tanısı Nasıl Konulur?

KOAH genellikle yanlış teşhis edilir. KOAH'lı birçok kişiye, hastalık ilerleyene kadar teşhis konulamayabilir.

Durumunuzu teşhis etmek için doktorunuz belirti ve semptomlarınızı gözden geçirecek, ailenizi ve tıbbi geçmişinizi tartışacak ve akciğer tahriş edici maddelere, özellikle de sigara dumanına maruz kalma durumunuzu inceleyecektir. Doktorunuz durumunuzu teşhis etmek için birkaç test isteyebilir.

Testler şunları içerebilir:

• Akciğer fonksiyon testleri. Bu testler, soluduğunuz hava miktarını ve ciğerlerinizin kanınıza yeterli oksijen sağlayıp sağlamadığını ölçer. Spirometri adı verilen en yaygın test sırasında, ciğerlerinizin ne kadar hava tutabileceğini ve ciğerlerinizdeki havayı ne kadar hızlı üfleyebileceğinizi ölçmek için küçük bir makineye bağlı büyük bir tüpe üflersiniz. Diğer testler arasında akciğer hacimlerinin ve difüzyon kapasitesinin ölçümü, altı dakikalık yürüme testi ve nabız oksimetresi bulunur.
• Göğüs röntgeni. Göğüs röntgeni, KOAH'ın ana nedenlerinden biri olan amfizemi gösterebilir. Bir röntgen, diğer akciğer problemlerini veya kalp yetmezliğini de ekarte edebilir.
• BT tarama. Akciğerlerinizin BT taraması, amfizemin tespit edilmesine yardımcı olabilir ve KOAH ameliyatından fayda sağlayıp sağlayamayacağınızı belirlemenize yardımcı olabilir. Akciğer kanseri taraması için BT taramaları da kullanılabilir.
• Arteriyel kan gazı analizi. Bu kan testi, ciğerlerinizin kanınıza oksijeni ne kadar iyi getirdiğini ve karbondioksiti ne kadar uzaklaştırdığını ölçer.
• Laboratuvar testleri. Laboratuvar testleri KOAH'ı teşhis etmek için kullanılmaz, ancak belirtilerinizin nedenini belirlemek veya diğer koşulları ekarte etmek için kullanılabilirler. Örneğin, bazı kişilerde KOAH'ın nedeni olabilecek alfa-1-antitripsin eksikliği genetik bozukluğunuz olup olmadığını belirlemek için laboratuvar testleri kullanılabilir. Bu test, ailede KOAH öyküsü varsa ve genç yaşta KOAH gelişirse yapılabilir.

KOAH Tedavisi

KOAH hastası birçok insan, sigarayı bırakmak dışında çok az tedaviye ihtiyaç duyulan hastalığın hafif formlarına sahiptir. Hastalığın daha ileri evreleri için bile semptomları kontrol edebilen, ilerlemeyi yavaşlatabilen, komplikasyon ve alevlenme riskinizi azaltabilen, aktif bir yaşam sürme yeteneğinizi geliştirebilen etkili tedaviler mevcuttur.

Sigarayı bırakmak

KOAH için herhangi bir tedavi planındaki en önemli adım, sigarayı tamamen bırakmaktır. Sigarayı bırakmak, KOAH'ın kötüleşmesini ve nefes alma yeteneğinizi azaltmasını önleyebilir. 

Doktorunuzla nikotin sakızı benzeri ürünleri, yardımcı olabilecek diğer ilaçlar hakkında ve ayrıca nükslerle nasıl başa çıkılacağı hakkında konuşun. Doktorunuz ayrıca sigarayı bırakmak isteyenler için bir destek grubu önerebilir. Ayrıca, mümkün olduğunca pasif içiciliğe maruz kalmaktan kaçının.

KOAH Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

KOAH'ın semptomlarını ve komplikasyonlarını tedavi etmek için çeşitli ilaçlar kullanılır. Bazı ilaçları düzenli olarak, bazılarını ise gerektiği gibi alabilirsiniz.

Bronkodilatörler

Bronkodilatörler, genellikle inhalatörlerde bulunan ilaçlardır ve bu ilaçlar solunum yollarınızın etrafındaki kasları gevşetirler. Bu, öksürüğü, nefes darlığını hafifletmeye ve nefes almayı kolaylaştırmaya yardımcı olabilir. Hastalığınızın ciddiyetine bağlı olarak, aktivitelerden önce kısa etkili bir bronkodilatöre, her gün kullandığınız uzun etkili bir bronkodilatöre veya her ikisine birden ihtiyacınız olabilir.

İnhale steroidler

İnhale kortikosteroid ilaçlar, hava yolu inflamasyonunu azaltabilir ve alevlenmeleri önlemeye yardımcı olabilir. Yan etkiler arasında morarma, oral enfeksiyonlar ve ses kısıklığı sayılabilir. Bu ilaçlar, sık KOAH alevlenmeleri olan kişiler için faydalıdır. 

Kombinasyon inhalerleri

Bazı ilaçlar bronkodilatörleri ve inhale steroidleri birleştirir. Birden fazla tipte bronkodilatör içeren kombinasyon inhalerleri de mevcuttur. 

Oral steroidler

KOAH'ları orta veya şiddetli akut alevlenme olarak adlandırılan daha şiddetli hale geldiğinde, kısa süreli (örneğin beş gün) oral kortikosteroidler KOAH'ın daha da kötüleşmesini önleyebilir. Bununla birlikte, bu ilaçların uzun süreli kullanımı kilo alımı, diyabet, osteoporoz, katarakt ve enfeksiyon riskinin artması gibi ciddi yan etkilere neden olabilir.

Fosfodiesteraz-4 inhibitörleri

Bu ilaç hava yolu iltihabını azaltır ve hava yollarını rahatlatır. Yaygın yan etkiler arasında ishal ve kilo kaybı bulunur.

Antibiyotikler

Akut bronşit, pnömoni ve grip gibi solunum yolu enfeksiyonları KOAH semptomlarını şiddetlendirebilir. Antibiyotikler, kötüleşen KOAH ataklarının tedavisine yardımcı olur, ancak genellikle önleme için önerilmez. Bazı çalışmalar, azitromisin gibi bazı antibiyotiklerin kötüleşen KOAH ataklarını önlediğini, ancak yan etkiler ve antibiyotik direncinin kullanımlarını sınırlayabileceğini göstermektedir.

Akciğer tedavileri

Doktorlar genellikle bu ek tedavileri orta veya şiddetli KOAH hastalığı olan kişiler için kullanır:

• Oksijen terapisi. Kanınızda yeterli oksijen yoksa, ek oksijene ihtiyacınız olabilir. Günlük işlerinizi yaparken ve şehirde dolaşırken yanınıza alabileceğiniz hafif, taşınabilir üniteler de dahil olmak üzere ciğerlerinize oksijen sağlayan birkaç cihaz vardır. KOAH'lı bazı kişiler oksijen terapisini yalnızca aktiviteler sırasında veya uyurken kullanır. Diğerleri her zaman oksijen terapisi kullanır. Oksijen tedavisi yaşam kalitesini iyileştirebilir ve yaşamı uzattığı kanıtlanmış tek KOAH tedavisidir.
• Pulmoner rehabilitasyon programı. Bu programlar genellikle eğitim, egzersiz eğitimi, beslenme tavsiyesi ve danışmanlığı birleştirir. Rehabilitasyon programınızı ihtiyaçlarınıza göre uyarlayabilecek çeşitli uzmanlarla çalışacaksınız. Kötüleşen KOAH ataklarından sonra pulmoner rehabilitasyon, hastaneye yeniden yatış riskini azaltabilir, günlük aktivitelere katılma yeteneğinizi artırabilir ve yaşam kalitenizi iyileştirebilir. 

Evde ventilasyon tedavisi

Kanıtlar, iki düzeyli pozitif hava yolu basıncı (BiPAP) gibi solunum cihazlarının hastanede kullanımını desteklemektedir, ancak bazı araştırmalar artık evde kullanımının faydasını göstermektedir. Maskeli noninvaziv ventilasyon tedavisi makinesi, solunumu iyileştirmeye ve akut solunum yetmezliğine ve hastaneye yatışa yol açabilecek karbondioksit tutulmasını (hiperkapni) azaltmaya yardımcı olur. 

KOAH Tedavisinde Ameliyat

Cerrahi, bazı şiddetli amfizem formları olan ve yalnızca ilaç kullanımıyla iyileşemeyen bazı kişiler için bir seçenektir. Cerrahi seçenekler şunları içerir:

• Akciğer hacmini küçültme ameliyatı. Bu ameliyatta, cerrahınız üst akciğerlerden küçük hasarlı akciğer dokusu parçalarını çıkarır. Bu, göğüs boşluğunuzda ekstra alan yaratır, böylece kalan sağlıklı akciğer dokusu genişleyebilir ve diyafram daha verimli çalışabilir. Bazı insanlarda bu ameliyat yaşam kalitesini iyileştirebilir ve hayatta kalma süresini uzatabilir. Akciğere küçük, tek yönlü bir endobronşiyal kapak yerleştirilir ve en hasarlı lobun küçülmesini sağlar, böylece akciğerin daha sağlıklı kısmının genişlemesi ve çalışması için daha fazla alana sahip olur.
• Akciğer nakli. Akciğer nakli, belirli kriterleri karşılayan belirli kişiler için bir seçenek olabilir. Transplantasyon, nefes alma ve aktif olma yeteneğinizi geliştirebilir. Ancak, organ reddi gibi önemli riskleri olan bir operasyondur ve ömür boyu bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar almanız gerekir.
• Bülektomi. Hava keselerinin (alveoller) duvarları tahrip olduğunda akciğerlerde geniş hava boşlukları (büller) oluşur. Bu büller çok büyüyebilir ve solunum problemlerine neden olabilir. Bir bülektomide doktorlar, hava akışını iyileştirmeye yardımcı olmak için bülleri akciğerlerden çıkarır.

KOAH Tedavisinde Evde Yapabilecekleriniz

KOAH'ınız varsa, kendinizi daha iyi hissetmek ve akciğerlerinizdeki hasarı azaltmak için bazı adımlar atabilirsiniz:

• Nefesinizi kontrol edin. Gün boyunca daha verimli nefes alma teknikleri hakkında doktorunuzla veya solunum terapistinizle konuşun. Ayrıca nefes darlığınız olduğunda kullanabileceğiniz nefes alma pozisyonlarını, enerji koruma tekniklerini ve gevşeme tekniklerini de doktorunuza sorun.
• Hava yollarınızı temizleyin. KOAH sonucunda mukus, hava yollarınızda birikme eğilimindedir ve temizlenmesi zor olabilir. Kontrollü öksürmek, bol su içmek ve nemlendirici kullanmak yardımcı olabilir.
• Düzenli egzersiz yapın. Nefes almakta zorlandığınızda egzersiz yapmak zor görünebilir, ancak düzenli egzersiz genel gücünüzü, dayanıklılığınızı artırabilir ve solunum kaslarınızı güçlendirebilir. Hangi aktivitelerin sizin için uygun olduğunu doktorunuzla tartışın.
• Sağlıklı yiyecekler tüketin. Sağlıklı bir diyet, gücünüzü korumanıza yardımcı olabilir. Kilonuz düşükse, doktorunuz besin takviyeleri önerebilir. Fazla kilonuz varsa, kilo vermek, özellikle efor sarf ettiğiniz zamanlarda nefes almanıza önemli ölçüde yardımcı olabilir.
• Duman ve hava kirliliğinden kaçının. Sigarayı bırakmaya ek olarak, başkalarının sigara içtiği yerlerden kaçınmak da önemlidir. Pasif içicilik daha fazla akciğer hasarına katkıda bulunabilir. Diğer hava kirliliği türleri de ciğerlerinizi tahriş edebilir, bu nedenle dışarı çıkmadan önce günlük hava kalitesi tahminlerini kontrol edin.
• Düzenli olarak doktorunuza görünün. Kendinizi iyi hissetseniz bile randevu programınıza bağlı kalın. Akciğer fonksiyonunuzun düzenli olarak izlenmesi önemlidir. KOAH'ınızı kötüleştirebilecek enfeksiyonları önlemeye yardımcı olması için sonbaharda yıllık grip aşınızı yaptırdığınızdan emin olun. Pnömokok aşısına ne zaman ihtiyacınız olduğunu doktorunuza sorun. Kötüleşen semptomlarınız varsa veya enfeksiyon belirtileri fark ederseniz doktorunuza bildirin.

KOAH Önlenebilir Mi?

Bazı hastalıkların aksine, KOAH'ın net bir oluşma nedeni, net bir önleme yolu ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmanın yolları vardır. Vakaların çoğu doğrudan sigara içimi ile ilgilidir ve KOAH'ı önlemenin en iyi yolu hiç sigara içmemektir.

Kimyasal duman ve tozlara mesleki maruziyet KOAH için başka bir risk faktörüdür. Bu tür akciğer tahriş edici maddelerle çalışıyorsanız, solunum koruyucu ekipman kullanmak gibi kendinizi korumanın en iyi yolları hakkında amirinizle görüşün.

KOAH ile ilişkili komplikasyonları önlemeye yardımcı olmak için atabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:

• Kalp hastalığı ve akciğer kanseri riskinizi azaltmak için sigarayı bırakın.
• Enfeksiyon geliştirme riskinizi azaltmak veya önlemek için yıllık grip aşısı ve pnömokok pnömonisine karşı düzenli aşı yaptırın.
• Üzgün, çaresiz hissediyorsanız veya depresyon yaşıyor olabileceğinizi düşünüyorsanız doktorunuzla konuşun.