KALP KRİZİ BELİRTİLERİ, TANI VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Kalp Krizi Nedir?

Kalp krizi, kalbe giden kan akışı engellendiğinde meydana gelir. Tıkanıklık ise çoğunlukla, kalbi besleyen arterlerde (koroner arterler) bir plak oluşturan yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikmesi sonucunda oluşur.

Bazen bu damarlarda oluşan plak parçalanabilir ve kan akışını engelleyen bir pıhtı oluşturabilir. Pıhtı nedeniyle kesilen kan akışı, kalp kasının bir kısmına zarar verebilir veya tamamen yok edebilir.

Miyokard enfarktüsü olarak da adlandırılan kalp krizi ölümcül olabilir, ancak tedavi yöntemleri yıllar içinde önemli ölçüde gelişmiştir. Kalp krizi geçiriyor olabileceğinizi düşünüyorsanız, en yakın hastaneye ulaşmanız ve acil tıbbi yardım almanız çok önemlidir.

Kalp Krizi Neden Olur?

Bir veya daha fazla koroner arteriniz tıkandığında kalp krizi meydana gelir. Zamanla, kolesterol de dahil olmak üzere yağ birikintileri, arterleri daraltabilen (ateroskleroz) plak adı verilen maddeler damarda tıkanıklık oluşturur. Koroner arter hastalığı olarak adlandırılan bu durum çoğu kalp krizinin nedenidir.

Kalp krizi sırasında, bir plak yırtılabilir ve kolesterol, diğer maddeleri kan dolaşımına dökebilir. Yırtılma bölgesinde bir kan pıhtısı oluşur. Pıhtı büyükse, koroner arterden kan akışını engelleyebilir ve kalbi oksijen ve besinlerden mahrum bırakabilir (iskemi).

Koroner arterde tam veya kısmi tıkanıklık olabilir.

• Tam tıkanıklık, ST yükselmeli miyokard enfarktüsü (STEMI) geçirdiğiniz anlamına gelir.
• Kısmi tıkanıklık, ST yükselmeli olmayan bir miyokard enfarktüsü (NSTEMI) geçirdiğiniz anlamına gelir.

Tanı ve tedavi, sahip olduğunuz türe bağlı olarak farklı olabilir.

Kalp krizinin bir başka nedeni, kalp kasının bir kısmına kan akışını durduran bir koroner arter spazmıdır. Tütün ve kokain gibi yasa dışı uyuşturucuların kullanılması yaşamı tehdit eden bir spazma neden olabilir.

COVID-19 enfeksiyonu da kalbinize kalp krizi ile sonuçlanan şekillerde zarar verebilir.

Kalp Krizi Riskini Arttıran Faktörler

Bazı faktörler, vücudunuzdaki atardamarları daraltan istenmeyen yağ birikintileri (ateroskleroz) oluşumuna katkıda bulunur. Kalp krizi geçirme şansınızı azaltmak için bu risk faktörlerinin çoğunu iyileştirebilir veya ortadan kaldırabilirsiniz.

Kalp krizi risk faktörleri şunları içerir:

• Yaş. 45 yaş üzeri erkekler ve 55 yaş üzeri kadınların kalp krizi geçirme olasılığı genç erkeklere ve kadınlara göre daha fazladır.
• Tütün kullanımı. Buna sigara içmek ve pasif içiciliğe uzun süre maruz kalmak dahildir.
• Yüksek tansiyon. Zamanla, yüksek tansiyon kalbinize giden arterlere zarar verebilir. Obezite, yüksek kolesterol veya diyabet gibi diğer durumlarla birlikte ortaya çıkan yüksek tansiyon, kalp krizi riskinizi daha da artırır.
• Yüksek kan kolesterolü veya trigliserit seviyeleri. Yüksek düzeyde düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol ("kötü" kolesterol) büyük olasılıkla arterleri daraltır. Diyetinizle ilgili bir tür kan yağı olan yüksek trigliserit seviyesi de kalp krizi riskinizi artırır. Bununla birlikte, yüksek düzeyde yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol ("iyi" kolesterol) kalp krizi riskinizi azaltabilir.
• Obezite. Obezite, yüksek kan kolesterol seviyeleri, yüksek trigliserit seviyeleri, yüksek tansiyon ve diyabet ile bağlantılıdır. Vücut ağırlığınızın sadece %10'unu kaybetmek kalp krizi riskini azaltabilir.
• Şeker hastalığı. Pankreasınız tarafından salgılanan insülin hormonunu yeterince üretmemek veya insüline uygun şekilde yanıt verememek, vücudunuzun kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olarak kalp krizi riskinizi artırır.
• Metabolik sendrom. Bu sendrom, obezite, yüksek tansiyon ve yüksek kan şekeriniz olduğunda ortaya çıkar. Metabolik sendroma sahip olmak, kalp hastalığına yakalanma riskini iki kat arttırır.
• Ailede kalp krizi öyküsü. Kardeşleriniz, ebeveynleriniz veya büyükanne, büyükbabanız erken kalp krizi geçirmişse (erkekler için 55 yaşına kadar ve kadınlar için 65 yaşına kadar), yüksek risk altında olabilirsiniz.
• Fiziksel aktivite eksikliği. Hareketsiz olmak, yüksek kan kolesterol düzeylerine ve obeziteye katkıda bulunur. Düzenli egzersiz yapan insanlar, daha düşük kan basıncı da dahil olmak üzere daha iyi kalp sağlığına sahiptir.
• Stres. Stres kalp krizi riskinizi artırmaktadır.
• Yasadışı uyuşturucu kullanımı. Kokain veya amfetamin gibi uyarıcı ilaçların kullanılması, koroner arterlerinizin kalp krizine neden olabilecek bir spazmını tetikleyebilir.

Kalp Krizinin Olası Komplikasyonları

Komplikasyonlar genellikle kalp krizi sırasında kalbinize verilen hasarla ilgilidir ve bu da şunlara yol açabilir:

• Anormal kalp ritmi (aritmiler). Elektriksel "kısa devreler" gelişebilir ve anormal kalp ritimlerine neden olabilir, bunların bazıları ciddi olabilir ve ölüme yol açabilir.
• Kalp yetmezliği. Kalp krizi o kadar çok kalp dokusuna zarar verebilir ki kalan kalp kası kalbinizden yeterince kan pompalayamaz. Kalp yetmezliği geçici olabilir veya kalbinizde geniş ve kalıcı hasar oluşmasından kaynaklanan kronik bir duruma dönüşebilir.
• Ani kalp durması. Anormal kalp ritmine (aritmi) neden olan bir elektriksel bozukluk nedeniyle kalbiniz uyarı vermeden durur. Kalp krizleri, acil tedavi olmaksızın ölüme neden olabilen ani kalp durması riskini artırır.

Kalp Krizi Önleme Yolları

Kalp krizini önlemek amacıyla adım atmak için asla geç değildir. İşte kalp krizini önlemenin yolları.

• İlaçlar. İlaç almak, tekrar kalp krizi geçirme riskinizi azaltabilir ve hasarlı kalbinizin daha iyi çalışmasına yardımcı olabilir. Doktorunuzun verdiği ilaçları almaya devam edin ve ne sıklıkla doktorunuz tarafından muayene edilmeniz gerektiğini doktorunuza sorun.
• Yaşam tarzı . Kalp açısından sağlıklı bir diyetle sağlıklı bir kiloyu koruyun, sigara içmeyin, düzenli egzersiz yapın, stresi yönetin ve yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet gibi kalp krizine yol açabilecek koşulları kontrol altına alın.

Kalp Krizi Belirtileri

Yaygın kalp krizi belirtileri şunları içerir:

• Göğsünüzde veya kollarınızda boynunuza, çenenize veya sırtınıza yayılabilen basınç, sıkışma ve ağrı hissi
• Mide bulantısı, hazımsızlık, mide ekşimesi veya karın ağrısı
• Nefes darlığı
• Soğuk terleme
• Yorgunluk
• Ani baş dönmesi

Kalp krizi belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterir

Kalp krizi geçiren herkesin belirtileri aynı değildir veya belirtilerin şiddeti aynı değildir. Bazı insanlar hafif ağrıya sahip iken diğerleri daha şiddetli ağrıya sahiptir. Bazı kişilerde hiçbir semptom görülmez. Diğerleri için ilk işaret ani kalp durması olabilir. Bununla birlikte, ne kadar çok belirti ve semptomunuz varsa, kalp krizi geçirme riskiniz o kadar artar.

Bazı kalp krizleri aniden ortaya çıkar, ancak birçok insanda saatler, günler veya haftalar öncesinden uyarı işaretleri ve belirtiler görülür. En erken uyarı, tekrarlayan göğüs ağrısı veya aktivite ile tetiklenen ve dinlenme sonrası hafifleyen basınç hissi (anjina) olabilir. Angina, kalbe giden kan akışındaki geçici bir azalmadan kaynaklanır.

Ne zaman doktora görünmeli?

Belirtilerin varlığında hemen harekete geçin. Bazı insanlar önemli belirti ve semptomları tanımadıkları için çok uzun süre beklemekte ve bu sebeple tedaviden daha zor yanıt almaktadır. Şu adımları uygulayın:

• Acil tıbbi yardıma ulaşın. Kalp krizi geçirdiğinizden şüpheleniyorsanız, tereddüt etmeyin. Hemen 112 veya yerel acil durum numaranızı arayın. Acil tıbbi hizmetlere erişiminiz yoksa, birinin sizi en yakın hastaneye götürmesini sağlayın. Başka hiç bir seçeneğiniz yoksa kendiniz hastaneye gidin. Durumunuz daha da kötüleşebileceğinden, araba kullanmak sizi ve başkalarını riske atar.
• Size bir doktor tarafından reçete edilmişse nitrogliserin alınız. Acil yardım beklerken talimat verildiği gibi alın.
• Doktorunuz önerdiyse aspirin alın. Kalp krizi sırasında aspirin almak, kanınızın pıhtılaşmasını önlemeye yardımcı olarak kalp hasarını azaltabilir. Aspirin diğer ilaçlarla etkileşime girebilir, doktorunuz veya acil sağlık personeli tavsiye etmedikçe aspirin almayın. Önce acil yardım çağırın.

Kalp krizi geçiren birini görürseniz ne yapmalısınız?

Bilinci yerinde olmayan birini görürseniz ve kalp krizi geçirdiğini düşünüyorsanız, önce acil tıbbi yardım çağırın. Ardından kişinin nefes alıp almadığını ve nabzı olup olmadığını kontrol edin. Kişi nefes almıyorsa veya nabız bulamıyorsanız, ancak o zaman CPR müdahalesine başlamalısınız.

Oldukça hızlı bir ritimde kişinin göğsüne sert ve hızlı bir şekilde (dakikada yaklaşık 100 ila 120 kompresyon) basınç uygulayın.

Kalp Krizi Tanısı Nasıl Konur?

İdeal olarak, doktorunuz sizi kalp krizine yol açabilecek risk faktörleri açısından düzenli fizik muayeneler sırasında inceleyecektir.

Kalp krizi belirtileri ani bir şekilde başladıysa belirtileriniz size sorulacak ve kan basıncınız, nabzınız ve ateşiniz kontrol edilecektir. Bir kalp monitörüne bağlanacaksınız ve kalp krizi geçirip geçirmediğinizin görülmesi için testler yapılacak.

Kalp krizini teşhis etmek için yapılan testler şunları içerir:

• Elektrokardiyogram (EKG). Kalp krizini teşhis etmek için yapılan bu ilk test, elektrik sinyallerini kalbinizden geçerken kaydeder. Göğsünüze ve uzuvlarınıza yapışkan elektrotlar yapıştırılır. Sinyaller, bir monitörde görüntülenen veya kağıda yazdırılan dalgalar olarak kaydedilir. Yaralanan kalp kası elektriksel uyarıları normal olarak iletmediği için EKG, bir kalp krizinin meydana geldiğini veya sürmekte olduğunu gösterebilir.
• Kan testleri. Bazı kalp proteinleri, kalp krizinden kaynaklanan kalp hasarından sonra yavaşça kanınıza sızar. Acil servis doktorları bu proteinleri veya enzimleri kontrol etmek için kanınızdan örnekler alacaktır.

Ek testler

Kalp krizi geçirdiyseniz veya geçiriyorsanız, doktorlar durumunuzu tedavi etmek için hemen adımlar atacaktır. Bu ek testler de yapılabilir.

• Göğüs röntgeni. Göğsünüzün röntgen görüntüsü, doktorunuzun kalbinizin, kan damarlarınızın boyutunu kontrol etmesine ve akciğerlerinizde sıvı olup olmadığına bakmasına olanak tanır.
• Ekokardiyogram. Ses dalgaları (ultrason) hareket eden kalbin görüntülerini oluşturur. Doktorunuz, kalbinizin odacıklarının ve kapakçıklarının kalbinizden nasıl kan pompaladığını görmek için bu testi kullanabilir. Ekokardiyogram, kalbinizin bir bölgesinin hasar görüp görmediğini belirlemeye yardımcı olabilir.
• Koroner kateterizasyon (anjiyogram). Kalbinizin atardamarlarına, genellikle bacağınızdaki veya kasıktaki bir atardamar yoluyla kalbinizdeki atardamarlara beslenen uzun, ince bir tüp (kateter) yoluyla sıvı bir boya enjekte edilir. Boya, arterleri röntgende görünür hale getirerek tıkanıklık alanlarını ortaya çıkarır.
• Kardiyak BT veya MR. Bu testler kalbinizin ve göğsünüzün görüntülerini oluşturur. Kardiyak BT taramaları X-ışınlarını kullanır. Kardiyak MR, kalbinizin görüntülerini oluşturmak için bir manyetik alan ve radyo dalgaları kullanır. Her biri, kalp krizinden kaynaklanan hasarın boyutu da dahil olmak üzere kalp problemlerini teşhis etmek için kullanılabilir.

Kalp Krizi Tedavisi

Hastanede kalp krizi tedavisi

Kalp krizinden sonra her dakika daha fazla kalp dokusu bozulur veya ölür. Kan akışını hızlı bir şekilde geri oluşturmak, kalp hasarını önlemeye yardımcı olur.

İlaçlar

Kalp krizi tedavisinde kullanılan ilaçlar şunları içerebilir:

• Aspirin. Acil yardım operatörü size aspirin almanızı söyleyebilir veya acil sağlık personeli size hemen aspirin verebilir. Aspirin kanın pıhtılaşmasını azaltır, böylece daralmış bir arterden kan akışının korunmasına yardımcı olur.
• Trombolitikler. Pıhtı avcıları olarak da adlandırılan bu ilaçlar, kalbe giden kan akışını engelleyen bir kan pıhtısının çözülmesine yardımcı olur. Kalp krizinden sonra ne kadar erken trombolitik ilaç alırsanız, hayatta kalma ve daha az kalp hasarı yaşama şansınız o kadar artar.
• Antiplatelet ajanlar. Acil servis doktorları, yeni pıhtıları önlemeye ve mevcut pıhtıların büyümesini önlemeye yardımcı olmak için size trombosit agregasyon inhibitörleri olarak bilinen başka ilaçlar verebilir.
• Diğer kan inceltici ilaçlar. Kanınızı daha az "yapışkan" hale getirmek ve pıhtı oluşturma olasılığını azaltmak için muhtemelen heparin gibi başka ilaçlar verilecektir. Heparin damar yoluyla veya cildinizin altına enjeksiyon yoluyla verilir.
• Ağrı kesiciler. Morfin gibi bir ağrı kesici verilebilir.
• Nitrogliserin. Göğüs ağrısını (anjina) tedavi etmek için kullanılan bu ilaç, kan damarlarını genişleterek kalbe giden kan akışını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Beta blokerler. Bu ilaçlar kalp kasınızı gevşetmeye, kalp atışınızı yavaşlatmaya ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olarak kalbinizin işini kolaylaştırır. Beta blokerler, kalp kası hasarı miktarını azaltabilir ve gelecekteki kalp krizlerini önleyebilir.
• ACE inhibitörleri. Bu ilaçlar kan basıncını düşürür ve kalp üzerindeki stresi azaltır.
• Statinler. Bu ilaçlar kan kolesterolünüzü kontrol etmenize yardımcı olur.

Bu ilaçları doktor önerisi olmadan kullanmamanız gerekmektedir.

Kalp Krizi Tedavisinde Ameliyat ve Diğer Müdahaleler

İlaçlara ek olarak, kalp krizinizi tedavi etmek için şu prosedürlerden biri de gerçekleştirilebilir:

• Koroner anjiyoplasti ve stent. Perkütan koroner müdahale (PCI) olarak da bilinen bu prosedürde, doktorlar uzun, ince bir tüpü (kateter) kasık veya bileğinizdeki bir arterden kalbinizdeki tıkalı bir artere yönlendirir. Kalp krizi geçirdiyseniz, bu prosedür genellikle tıkanıklıkları bulmak için kullanılan bir prosedür olan kalp kateterizasyonundan hemen sonra yapılır. Kateterin, yerine oturduğunda tıkanmış bir koroner arteri açmak için kısa bir süre şişirilen özel bir balonu vardır. Arterin uzun süre açık kalmasını sağlamak ve kalbe giden kan akışını yeniden sağlamak için metal ağlı bir stent yerleştirilir. Genellikle, atardamarınızı açık tutmaya yardımcı olmak için yavaş salınan bir ilaçla kaplanmış bir stent uygulanır.
• Koroner arter baypas ameliyatı. Bazı durumlarda, doktorlar kalp krizi sırasında acil baypas ameliyatı gerçekleştirirler. Bununla birlikte bazı durumlarda kalp krizinizden yaklaşık üç ila yedi gün geçtikten sonra da baypas ameliyatı olabilirsiniz. Bypass ameliyatı, tıkanmış veya daralmış bir koroner arterin ötesindeki damarların veya arterlerin dikilmesini içerir ve kalbe giden kan akışının daralmış bölümü atlamasına izin verir. Kalbinize kan akışı düzeldikten ve durumunuz stabil hale geldikten sonra muhtemelen birkaç gün daha hastanede kalmanız gerekir.

Kardiyak rehabilitasyon

Çoğu hastane, siz hastanedeyken başlayan ve eve döndükten sonra haftalar ile birkaç ay arasında devam edebilen rehabilitasyon programları sunar. Kardiyak rehabilitasyon programları genellikle ilaçlar, yaşam tarzı değişiklikleri, duygusal sorunlar ve normal aktivitelerinize kademeli olarak dönüş olmak üzere dört ana alana odaklanır.

Bu programlara katılmak son derece önemlidir. Kalp krizi geçirdikten sonra kardiyak rehabilitasyona katılan kişiler genellikle daha uzun yaşar ve başka bir kalp krizi veya kalp krizinden kaynaklanan komplikasyonları daha az yaşarlar. 

Kalp Krizi Tedavisinde Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Kalp sağlığınızı iyileştirmek için aşağıdaki adımları atın:

• Sigara içmekten kaçının. Kalbinizin sağlığını iyileştirmek için yapabileceğiniz en önemli şey sigara içmemektir. Ayrıca, pasif içicilikten de kaçının. Bırakmanız gerekiyorsa, doktorunuzdan yardım isteyin.
• Tansiyonunuzu ve kolesterol seviyenizi kontrol altında tutun. Bunlardan biri veya her ikisi de yüksekse, doktorunuz diyetinizde ve ilaçlarınızda değişiklikler önerebilir. Kan basıncınızı ve kolesterol seviyenizi ne sıklıkla kontrol ettirmeniz gerektiğini doktorunuza sorun.
• Düzenli muayene olun. Kalp krizi için başlıca risk faktörlerinden bazıları olan yüksek kan kolesterolü, yüksek tansiyon ve diyabet erken dönemde hiçbir kalp krizi belirtisine neden olmaz. Doktorunuz bu belirteçlerin seviyelerini test edebilir ve gerekirse bunları yönetmenize yardımcı olabilir.
• Egzersiz yapmak. Düzenli egzersiz, kalp krizinden sonra kalp kası fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olur ve kalp krizini önlemeye yardımcı olur. Haftada en az 150 dakika orta derecede aerobik aktivite veya 75 dakika şiddetli aerobik aktivite veya orta ve şiddetli aktivitenin bir kombinasyonunu yapın.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Aşırı kilo kalbinizi zorlar ve yüksek kolesterol, yüksek tansiyon ve diyabete katkıda bulunabilir.
• Kalp açısından sağlıklı bir diyet yapın. Diyetinizdeki doymuş yağ, trans yağlar ve kolesterol, kalbinize giden arterleri daraltabilir, ayrıca çok fazla tuz kan basıncını yükseltebilir. Balık ve fasulye gibi yağsız proteinleri, meyve, sebzeleri ve kepekli tahılları içeren kalp açısından sağlıklı bir diyet yapın.
• Diyabetinizi kontrol altında tutun. Düzenli egzersiz yapmak, iyi beslenmek ve kilo vermek, kan şekeri düzeylerini daha istenen seviyelerde tutmaya yardımcı olur. Birçok insan diyabetlerini kontrol altında tutmak için ilaç kullanımına da ihtiyaç duyar.
• Stresten uzak kalın. Günlük aktivitelerinizdeki stresi azaltın. Hayatınızdaki stresli olayları en aza indirmenin veya bunlarla başa çıkmanın sağlıklı yollarını bulun.
• Alkolden kaçının veya sınırlayın. Alkol içmeyi seçerseniz, bunu ölçülü olarak yapın. Sağlıklı yetişkinler için bu, kadınlar için günde bir, erkekler için günde iki içki anlamına gelmektedir.