İNME(FELÇ) NEDENLERİ, TÜRLERİ, TANISI VE TEDAVİSİ

İnme(Felç) Nedir?

İnme, bir kan damarının(arter) tıkanması, arterin sağladığı kan akışını kesmesi veya bir kan damarının kırılmasıyla o bölgede meydana gelen kanamanın neden olduğu bir durumdur. İnme çeşitleri, belirtileri ve etkilerine göre çeşitlilik göstermekle beraber, beynin etkilenen kısmı ve hasar alan bölgenin boyutuna göre de değişmektedir. Bununla beraber hafif belirtileri olan erken evre hastalarının da acil müdahaleye başvurması gereklidir. ‘’Mini felç’’ ya da ‘’mini inme’’  şiddetli bir inmenin öncesi uyarıcı etkisi taşıyabilir. Genellikle inme belirtileri ansızın ortaya çıkmaktadır.

İnme(Felç) Belirtileri

Yüz: Hastanın yüzü bir tarafa düşmüş olabilir, kişi gülümsemekte zorluk çekebilir veya ağzı ve göz yapısında sarkma meydana gelmiş olabilir.

Kollar: Kolda zayıflık veya uyuşma meydana gelebilir, iki kolunu kaldırmakta güçlük çekebilir.

Konuşma: Anlaşılması güç biçimde veya kişi uyanık görünmesine rağmen hiç konuşamayabilir; ayrıyeten anlattıklarınızı anlamakta gecikebilir ya da takip edemeyebilirler.

Zaman: Mini felcin uyarıcısı olan bu felç belirtilerinden, herhangi birini fark ederseniz hemen doktorunuzla iletişim kurmalısınız.

İnme(Felç) Beyin Loblarınızı Nasıl Etkiler?

Sağ Beyin

Aşağıdaki belirtilere sahipseniz felcin beyninizin sağ kısmını etkileme ihtimali daha yüksektir:

• Hafıza kaybı
• Aceleci ve hızlı davranış tarzı
• Görme problemleri
• Vücudun sol tarafı etkileniyorsa da sağ lob ile alakalıdır.

Sol Beyin

• Hafıza kaybı
• Dikkatli ve yavaş davranış tarzı
• Dil/konuşma sorunları
• Sağ tarafın felç olması olası sonuçlardır.

İnme(Felç) Türleri

İskemik İnme (Pıhtılar)

İskemik felç, kan damarlarının tıkanması sonucunda kan damarlarının beyne kan sağlayamaması durumudur. En yaygın felç tipi olan iskemik inmelerin %87'si pıhtı atması sonucunda meydana gelir ve birçok türü vardır.

I.Embolik İnme

Durumun genellikle ilk beyinden olmak üzere kalbe veya diğer organlarda da kan pıhtısı şeklinde oluşması sürecidir. Kan dolaşımı sistemi, beynin daha dar arterlerinde kalmak için, bunu kalpten veya diğer bölgelerden uzaklaştırır ve bu kan pıhtısına da emboli denmektedir.

II. Trombotik İnme

Bu tip felç, beyne kan taşıyan atardamarlardan birinde bir trombüs (kan pıhtısı) oluştuğunda meydana gelir. Kan pıhtıları, plaklar (yağ birikintileri) gibi faktörlerin de etkisiyle, atardamarların içinde oluşabilirler. Kan akışını azaltması veya tamamen durdurabilmesi (ateroskleroz) sebebiyle arterin farklı problemlerine yol açabilir.

Hemorajik İnmeler (Kanamalar)

Hemorajik inmeler, zayıf bir kan damarı yırtıldığında meydana gelir. En yaygın nedeni yüksek tansiyon olmakla beraber, hemorajik inme kan incelticiler(anti-pıhtılaştırıcılar) ve anevrizmalar(kan damarlarındaki zayıf bölgeler) nedeniyle de oluşabilir. 

 Geçici İskemik Atak (TIA)

Geçici İskemik Ataklar(TIA) kan pıhtısı kaynaklı oluşur ve bu duruma “mini felç” denir. Uyarıcı nitelikte inmeler olduğundan ciddiye alınmalıdır. Beyne giden kan akışının kalıcı olmayan bir azalışı durumudur ve inmeye benzer belirtiler gösterir. 5 dakika kadar ya da daha kısa sürebilir fakat beyin dokunuzda kalıcı bir hasar oluşturmaz. Belirtiler kalıcı olmasa da, kalıcı hasarlara yol açan felç geçirme riskinizi arttırdığından acil yardım gerektirir. Eğer bir TIA geçirdiyseniz, bu kısaca kalbinizde kan pıhtısı veya beyninizde tıkanmış ya da daralmış bir arter olduğunu tanımlar.

Kriptojenik İnme

Genellikle kan akışının engellenmesiyle oluşan bir kan pıhtısından kaynaklı inmeler gerçekleşir. Fakat bazı vakalarda testlere rağmen inme belirlenemez. 

Beyin Sapı İnme

Beyin sapında felç meydana gelmesiyle vücudun her iki tarafının da etkilendiği felç türüdür. Bu, hastayı kilitli bir durumda bırakmaktadır. Konuşma ve hareketlerin boyun altından itibaren mümkün olmadığı vakalardır.

İnme (Felç) Nedenleri ve Tetikleyici Etkenler

İnmeye sebep olan en önemli etkenler:

• Hipertansiyon 
• Şeker hastalığı 
• Sigara ve alkol tüketimi 
• Dislipidemi (kan yağlarının vücutta fazla bulunması)
• Egzersiz eksikliği
• Yaş, etnik köken, cinsiyet, aile öyküsü ve genetik inme için değiştirilemeyen faktörler arasında yer almaktadır. Özellikle 50-55 yaş aralığı ve üstünde, Afro-Amerikalılarda ve erkeklerde daha yoğun oranda görülmektedir.
• Atriyal fibrilasyon (AF),yaygın bir inme türü olan iskemik felcin en az %20’sine neden olan bir kalp ritim bozukluğudur ve diğer türlere kıyasla daha fazla sakatlayıcıdır. 
• Hormonlar, uygulanan hormon tedavileri, doğum kontrol haplarının kullanımı ve ayrıca hamilelik ve doğum esnasında östrojen seviyesinin artması hastanın felç riskini arttırmaktadır. 
• Uyuşturucu kullanımı

İnme(Felç) Tanısının Konulması

Fizik muayene: Kan basıncı ve kan hareketlerini dinlemek ve kontrol etmek için çeşitli testler ve doktorunuzun uygun bulduğu nörolojik bir sinir testi yapılmaktadır. 

Kan testleri: Enfeksiyon durumunuz, kanınızın pıhtılaşma hızı, kan şekeri seviyenizin ölçülmesi için testler ve kan testiniz yapılabilir. 

Bilgisayarlı tomografi (CT) taraması: X-ışını; bir BT taramasında, beyninizin ayrıntılı bir görüntüsünü oluşturmak için kullanılır. BT taraması; beyinde kanama, iskemik inme, tümör veya diğer durumları gösterebilir. Taramanın amacı boyun ve beyin kan damarlarının daha ayrıntılı gözlemlenmesi amaçlı, kan dolaşımına boya enjekte edilmesi işlemidir.

 Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): MRI, beyninizin ayrıntılı bir görünümünü oluşturmak için güçlü radyo dalgaları ve mıknatıslar kullanır. Beyin dokusundaki inme ve beyin kanamasından kaynaklı hasarların incelenmesinde kullanılır.

Karotis ultrasonu: Ses dalgalarının, boyundaki karotid arterlerin içini ayrıntılı gözlemlenmesi amaçlı bu test kullanılır ve kan akışı, yağ birikintilerini(plaklar) detaylı gösterir. 

Serebral anjiyogram: Bu prosedürde, kasıktan esnek bir tüp(kateter) sokulmasıyla, bunu ana arterlerinize yönlendirir. Röntgen görüntülenmesi için doktorunuz kan damarlarınıza boya enjekte edecektir ve bu sayede boyun ve beyin bölgesinin ayrıntılı görünümü elde edilecektir.

 Ekokardiyogram: Ekokardiyogram, kalbinizin ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanır. Pıhtının kaynağını, kalbinizden boynunuza inerek ölçen bir ölçüm sistemidir. 

İnme(Felç) Tedavisi

İnmenin önlenmesine yönelik etkili üç tedavi yöntemi bulunmaktadır:

1. Doku Plazminojen Aktivatörü (tPA): Kan pıhtılarının neden olduğu felçler için kullanılan bir yöntemdir. Uzman bir doktor eşliğinde risksiz biçimde uygulanabilir. Tedavinin en başarılı tedavi zamanı üç saat içinde gerçekleştirilmelidir.
2. Endarterektomi: Karotid arter ve yağ birikmesiyle boyunda gerçekleşen tıkanmayı engelleyen, plak çıkarma işleminin yapıldığı ameliyat işlemidir. 
3. İlaç tedavisi: Felç riskini azaltabilecek Aspirin ve benzeri antiplatelet ilaçların kullanımıyla gerçekleşen tedavi biçimidir.

İnme(Felç) Tedavisinde Diğer Yöntemler

Gerekli acil müdahalelerin yapılması sonrası fiziksel ve psikolojik bağlamda sizi etkileyen nedenler incelenir. Tıbbi müdahalenin dışında ruhsal durumunuzun incelenmesi de gerekli ve önemlidir. Çeşitli terapi ve kazandırma terapileri interaktif biçimde, aile ve çevrenizle beraber de uygulanabilir:

Konuşma terapisi: İletişimi kolaylaştıran, dinleme anlama ve sorunlara yardımcı olmada kullanılan çeşitli yöntemlerle; kişinin rahatlaması ve değişen iletişim biçimi gerçekleşir. 

Fizik tedavi: Hareket ve koordinasyonun da stres yönetiminde çok büyük etkisi vardır. Fizik tedavi bu noktada aktif kalmanızı tetikleyecektir.

  Mesleki terapi: Kişinin banyo yapma, yemek pişirme,giyinme gibi  gündelik faaliyetlerini; gerçekleştirmesine ve geliştirmesine yardımcı olabilir.

Destek grupları: Destek grubu, kişinin depresif yada travma bozukluğu gibi felç sonrası ortaya çıkabilecek mental sorunlarıyla daha kolay başa çıkabilmesini sağlar. Bir destek grubuna katılmak, bir kişinin depresyon gibi felçten sonra ortaya çıkabilecek yaygın zihinsel sağlık sorunlarıyla başa çıkmasına yardımcı olabilir. 

Arkadaş ve aile desteği: Pratik bir destek sunmak ve kişiyi rahatlatmak için yakın arkadaşlar ve akrabalar felcin etkisini atlatmada büyük rol oynamaktadır. 

Geçerli diğer tedavi biçimleri için ayrıca bu birimlerle iletişime geçebilirsiniz:

• Rehabilitasyon doktoru (fiziyatrist)
• Rehabilitasyon hemşiresi
• Diyetisyen
• Fizyoterapist
• Mesleki terapist
• Konuşma patoloğu
• Sosyal hizmet uzmanı veya vaka yöneticisi
• Psikolog veya psikiyatrist

İnme(Felç) Durumu Önlenebilir mi?

İnme türünün çeşidi ve ona uygun tedavi seçimi ve patolojinize bağlı olarak gerekli tedavi yöntemi özenle seçilmelidir. Minik inme ve minik felç uyarıları es geçilmeden en kısa zamanda doktorunuzla iletişim kurmalısınız. Doğru tedavi yöntemi ve rehabilitasyonu sağlandığında, hastanın durumu olumlu bir seyir izleyecek, takibi yapılmaya devam edilecektir.

İnme(Felç) Durumuna Ne zaman Müdahale Edilmelidir?

İlk 6 saatte yapılan müdahaleler başarılı sonuçlar vermiş ve iyileşme ihtimalini erken teşhisle daha hızlı elde etmelerine imkan vermiştir.

İnme(Felç) Tekrarlar mı?

İlk felç geçirdikten sonra statin adı verilen kolesterol düşürücü ilaçlar alan kişilerin önümüzdeki 10 yıl içinde başka bir felç geçirme olasılığı daha düşük olabilir.İnmeden sonra statin alanların önümüzdeki 10 yıl içinde ölme olasılığı, statin almayanlara göre daha az olabilir. İnmenin dünya çapında taşıdığı büyük yük düşünüldüğünde, statinlerin bu potansiyel faydaları önemlidir.