Gut Nedir? Nasıl Oluşur?
Gut, yaygın ve risk faktörleri çoğu kişide görülen bir hastalıktır. Ayak başparmağında olmak üzere bir veya daha fazla eklemde şiddetli ağrı, şişme, kızarıklık ve hassasiyet atakları görülebilir. Ani gut atakları bazen gece ortasında yanma hissiyle sizi uyandırabilir. Eklem etkilendiğinde sıcak, şiş ve aşırı hassasiyet belirtileri gösterirler. Gut belirtileri gelip geçici olabilir,ancak belirtileri kontrol altına almak ve nüksetmelerini önlemenin yolları vardır.
Gut Belirtileri
Yoğun eklem ağrısı: Özellikle ayak başparmağını etkilese de, herhangi bir eklemde de ortaya çıkabilir. Dizler, parmaklar, bilekler, ayak bilekleri, dirsekler gibi birçok noktadan yaygın olarak etkilenmektedir. Ağrı, başladıktan sonra ilk 4 ile 12 saat içinde en şiddetli formundadır.
Kalıcı rahatsızlık: En şiddetli ağrı azaldıktan sonra, bazı eklem rahatsızlıkları birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir. Daha sonraki atakların daha uzun sürmesi ve daha fazla eklemi etkilemesi muhtemeldir.
Enflamasyon ve kızarıklık: Etkilenen eklemlerde şişme, hassaslaşma, ısınma ve kızarma görülebilir.
Sınırlı hareket aralığı: Gut, hareketlerinizin sınırlılığını ve normal şekilde hareket edememesi gibi problemleri doğurabilir.
Gut Oluşumu Nedenleri
Ekleminizdeki kristallerin birikmesiyle beraber gut ortaya çıkar. Gut atağı iltihaplanmasıyla yoğun ağrıya sebep olur. Kanınızda yüksek oranda ürik asit olmasından dolayı, kristaller oluşabilir ve vücudunuzda doğal olarak bulunan bu maddeler olan pürinleri parçalayarak yeniden ürik asit üretir.
Pürinler kırmızı et, karaciğer gibi organ etleri de dahil bazı gıdalarda bulunur. Deniz ürünleri, hamsi, sardalye, midye, deniztarağı, alabalık ve ton balığı gibi yiyecekler; ayrıca bira ve meyve şekeri(früktoz) ile tatlandırılmış içeceklerde de yüksek miktarda ürik asit düzeyi bulunur. Ürik asit kanda çözünen ve böbreklerinizden idrarınıza geçen bir yapıdır, ancak bazen vücudunuzda aşırı oranda ürik asit üretimi olması veya böbreklerinizin çok az ürik asit salgılaması durumu söz konusudur. Bu yaşandığında, ürik asit birikir, eklem ve eklemin etrafındaki dokuda keskin, iğne gibi ürat kristaller ağrıya, iltihaplanma ve şişmeye neden olabilir.
Bu olduğunda, ürik asit birikerek eklemde veya onu çevreleyen dokuda keskin, iğneye benzer ürat kristalleri oluşturarak ağrıya, iltihaplanmaya ve şişmeye neden olabilir.
Risk Faktörleri
Diyet: Kırmızı et ve deniz ürünlerinin tüketimi ve meyve şekeri içerikli içecekler, ürik asit dengesini yükseltir ve bu da gut riskinizi arttırabilmektedir. Alkol tüketimi, özellikle bira da gut riskini arttırıcı içeceklerdendir.
Ağırlık: Vücudunuzda fazla kilo olması; ürik asit üretimini arttıracak ve böbrekleriniz ürik asidi yok etmekte zorlanmaya başlayacaktır.
Tıbbi durumlar: Belirli hastalık ve durumlara sahip olmak, gut riskinizi arttırabilir. Tedavi edilmemiş yüksek tansiyon ve diyabet, obezite, metabolik sendrom, kalp ve böbrek hastalıkları gibi kronik durumlar da bu riske dahildir.
Bazı ilaçlar: Düşük doz aspirin ve hipertansiyonu kontrol etmek için kullanılan bazı ilaçlar, ürik asit seviyelerini de artırabilir. Reddedilme önleyici ilaçları kullanan, organ nakli geçirmiş bireylerde de ortaya çıkabilmektedir.
Ailede gut öyküsü: Kalıtımsal bir gut geçmişi varsa hastalığın gelişme riski daha yüksektir.
Yaş ve cinsiyet: Kadınlarda daha düşük ürik asit seviyesi mevcut olduğundan kadınlarda görülme ihtimali, erkeklere göre çok düşüktür. Yine de, menopoz sonrası ürik seviyelerinin erkeklerinkine yaklaştığını saptayabiliyoruz. Genellikle 30 ila 50 yaşları arası erkeklerde çok fazla gözüktüğü belirtilmiştir.
Son ameliyat veya travma: Travma yaşamak ya da yeni yaşanan ameliyatlar da gut atağını tetikleyici role sahiptir. Bazı kişilerde aşı olmak da hastalığı tetikleyebilmektedir.
Olası Sonuçlar
Tekrarlayan gut: Bazı kişilerde olası belirtiler hastalık süresince hiç belli olmayabilir. Bazı kişilerde ise her yıl birden fazla gut atağı yaşanabilir. İlaçlar, gut ataklarını önleyebilir fakat tedavi edilmediği sürece, bir eklemin aşınması ve tahrişine sebebiyet verebilir.
Gelişmiş gut: Gut tedavi edilmediğinde, tofi adı verilen nodüllerde ürat kristallerinin birikmesine neden olur. Tofi, parmaklar, ayaklar, eller, dirsekler ve ayak bileklerinizin arkası olması üzere çeşitli alanlara yayılabilmektedir. Tofi genelde ağrılı olmasa da, gut atakları sırasında şişip, hassaslaşabilir.
Böbrek taşı: Kristaller gut hastalarında, idrar yollarında toplanır ve böbrek taşlarına neden olabilir. İlaçlar böbrek taşı riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Gut Hastalığına Tanı Konulması
Eklem sıvısı testi: Etkilenen ekleminizden iğneyle sıvı çekilerek mikroskop altında incelenmesi işlemidir.
Kan testi: Kanınızdaki ürik asit düzeyinize bakılmak üzere kan testi önerilebilir. Yine de kan testi sonuçları yanıltıcı olabilir. Bazı kişilerde yüksek ürik asit oranı olsa da, asla gut yaşamayabilirler. Belirtileri taşıyan kişilerde de kan seviyelerinde olağandışı ürik asit olmayabilir.
X-ışını görüntüleme: Eklem iltihabının diğer nedenlerinin araştırılması için eklem röntgenleri faydalı olabilir.
Ultrason: Eklemlerdeki veya tofilerdeki kristallerin tespit edilmesi için bu test uygulanır. Ses dalgaları kullanılarak test yapılmaktadır.
Çift enerjili bilgisayarlı tomografi (DECT): Eklemlerdeki kristallerin görsel olarak çekilmesi için farklı açıdan alınan X-ışını görüntüleri birleştiriliGut
Gut Hastalığı Tedavisi
Gut ilaçları iki tip amaca yönelik tedavi vermektedir. İlk tip, gut ataklarına sebep olan iltihabı ve ağrıyı azaltmaya yöneliktir. İkinci tip tedavi ise, kanınızdaki ürik asit miktarını azaltarak gut belirtilerini önlemeye çalışmaktadır.
İlaç tedavisi
Kortikosteroidler: Bu ilaçlar gut iltihabını ve ağrısını kontrol etmek amacıyla doktorunuz tarafından verilebilir. Kortikosteroidler, enjekte halinde ya da hap şeklinde kullanıma uygundur. İlacın yan etkileri; ruh hali değişiklikleri, artan kan şekeri oranı ve yüksek kan basıncını içerebilir.
Gut belirtilerini önlemek için ilaçlar: Her yıl tekrarlayan ağrılı gut ataklarınız varsa, doktorunuz gut ile ilgili belirtilerinizi azaltmak için ilaç önerebilir. Eklem görüntülerinizde guttan kaynaklı bir hasar oluşumu olduğu gözüküyorsa veya tofi, kronik böbrek hastalığı veya böbrek taşına sahipseniz, doktorunuz vücudunuzun asit seviyesini kontrol altına almak isteyebilir.
Ürik asit atılımını iyileştiren ilaçlar: Probenesid (Probalan) gibi ilaçlar, böbreklerinizdeki ürik asit dengesini sağlamak için kullanılır. Yan etkileri; döküntü, mide ağrısı ve böbrek taşları oluşumunu içerebilir.
Alternatif Yöntemler
Daha sağlıklı içecekler seçin. Alkol ve früktoz içerikli içeceklerin tüketimini sınırlandırın. Bunun yerine bolca alkolsüz içecek, özellikle su içmeye özen gösterin.
Pürin içeriği yüksek gıdalardan kaçının. Kırmızı et ve karaciğer, zengin deniz ürünleri, hamsi, sardalye, midye, deniztarağı, alabalık ve ton balığı gibi püriten değeri yüksek gıdaların kısıtlanması önemlidir. Az yağlı süt ürünleri, gut hastalığına yatkın kişiler için daha iyi bir protein tüketimi olabilir.
Düzenli egzersiz yapın ve kilo verin. Vücut kilonuzu sağlıklı bir seviyede tutmak riskinizi azaltmada önemli bir role sahiptir. Yürüme, bisiklete binme ve yüzme gibi eklemlerinize çok baskı yapmayacak düşük etkili aktiviteleri seçebilirsiniz.
