Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, ince bağırsağınıza zarar veren bir sindirim sorunudur. Vücudunuzun gıdalardan besin almasını engeller.
Glutene duyarlıysanız çölyak hastalığınız olabilir. Gluten buğday, çavdar, arpa ve bazen de karışık yulafta az miktarda bulunan bir protein türüdür.
Çölyak hastalığı varlığında gluten içeren yiyecekler tüketildiğinde, vücudunuzda normal olmayan bir reaksiyon olur. Vücudunuzun hastalıklarla savaşan bölümü (bağışıklık sistemi) ince bağırsağınızı çevreleyen küçük yumrulara (villus) saldırır.
Bu yumrular vücudunuzun besinleri gıdalardan kan dolaşımınıza almasına yardımcı olur. Villi olmadan, ne kadar yemek yerseniz yiyin, ince bağırsağınız yeterli besin alamaz.
Çölyak hastalığı genetiktir ve ebeveynden çocuğa aktarılabilir.
Çölyak hastalığı aşağıdaki özelliklere sahip insanlarda daha yaygındır:
- Ataları Avrupa'dan gelen kişiler
- Tip 1 diyabet hastaları
- Down sendromlu kişiler
- Başka otoimmün hastalıkları olan kişiler
- İnfertil kişiler
- İshalli irritabl bağırsak sendromu olanlar
Çölyak hastalığının sebepleri nelerdir?
Çölyak hastalığı, ailelerde kalıtımla aktarılabilen genetik bir hastalıktır. Çölyak hastalığınız olsa bile herhangi bir semptomunuz olmadığı için uzun bir süre bunu bilmeden yaşayabilirsiniz.
Çölyak hastalığı belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilecek bazı şeyler şunlardır:
- Çok fazla stres
- Gebelik
- Ameliyat
- Fiziksel yara
- Enfeksiyon
- Doğum
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Çölyak hastalığı insanları farklı şekillerde etkiler. Bazılarının çocukken belirtileri vardır. Diğer hastaların belirtileri ise yalnızca yetişkin döneminde görülür. Bazı kişilerde ishal ve karın ağrısı vardır. Diğerleri karamsar veya depresif hissedebilir.
Her hastada belirtiler farklılık gösterebilir. Çölyak hastalığının yaygın belirtileri şunları içerir:
- Sürekli (kronik) ishal veya kabızlık
- Kilo kaybı
- Gaz
- Soluk, kötü kokulu dışkı
- Kendinizi yorgun hissetmenize neden olan açıklanamayan düşük kan sayımı (anemi)
- Bacaklarda karıncalanma, uyuşma hissi
- Kaçırılan adet dönemleri (çok fazla kilo kaybına bağlı)
- Kısırlık
- Erken osteoporoz veya kırıklar
- Renk değiştiren veya minesini kaybeden dişler
Çölyak hastalığı ağrılı olabilir. Bazı yaygın ağrı semptomları şunlardır:
- Tekrarlamaya devam eden mide ağrısı veya şişkinlik (şişkinlik)
- Kas krampları veya kemik ağrısı
- Eklemlerde ağrı
- Ağrılı, kaşıntılı deri döküntüsü
Çölyak hastalığı olan çocuklarda büyüme problemleri görülebilir.
Çölyak hastalığınız olsa bile bazı durumlarda herhangi bir semptomunuz olmayabilir. Bunun nedeni, ince bağırsağınızın hasar görmeyen kısmının hala yeterince besin alabilmesidir. Ancak yine de hastalığın yaratabileceği sorunlar için risk altında olabilirsiniz.
Çölyak hastalığı belirtileri diğer sağlık problemlerinin semptomları gibi görünebilir. Hastalığın belirtilerinin varlığında tanı için daima doktorunuz ile görüşün.
Çölyak hastalığı nasıl teşhis edilir?
Çölyak hastalığının teşhis edilmesi zor olabilir. Hastalığın belirtileri, aşağıdaki diğer sindirim sorunlarının belirtileri ile benzerlik gösterebilir:
- Crohn hastalığı
- Huzursuz bağırsak sendromu
- Ülseratif kolit
- Enfekte kolon (divertikülit)
- Bağırsak enfeksiyonları
- İnce bağırsakta bakteriyel aşırı büyüme
Çölyak hastalığınız olup olmadığını keşfetmek için doktorunuz tıbbi geçmişinizi inceleyecek ve fizik muayene gerçekleştirecektir. Ayrıca doktorunuz aşağıdaki testleri de gerçekleştirmek isteyebilir :
- Kan tahlili. Kan testi, kanınızda glutene karşı tepki oluşturan antikor hücrelerinin seviyesini kontrol etmek için yapılır. Çölyak hastalığı olan kişilerde bu hücrelerin seviyesi normalden daha yüksektir.
- Biyopsi. Çölyak hastalığınız olup olmadığını anlamanın en doğru yolu budur. Villide hasarı kontrol etmek için ince bağırsağınızdan bir doku örneği (biyopsi) alınır. Bunu yapmak için ağzınızdan, midenize ve ince bağırsağınıza doğru uzun ince bir tüp (endoskop) yerleştirilir. Tüpten geçirilen aletler kullanılarak bir doku örneği alınır. Örnek bir laboratuarda kontrol edilir.
Çölyak hastalığının tedavisi nedir?
Çölyak hastalığınız varsa gluten yemeyi bırakmalısınız. Gluten yemek ince bağırsağınıza daha fazla zarar verir. Bu hastalığın tek tedavisi gluten tüketimini ortadan kaldırmaktır.
Çoğu durumda, diyetinizden gluteni çıkarmak semptomlarınızı durduracak ve bağırsaklarınızdaki hasarlar iyileşmeye başlayacaktır.
Gluten birçok yiyeceğin içinde bulunduğu için gluteni diyetinizden çıkarmak zor olabilir. Çeşnilerde, salata soslarında ve diğer beklenmedik bir çok yiyecekte bulunabilir. Bu nedenle, doktorunuz sizi beslenme planlaması için çölyak hastalığı konusunda uzmanlaşmış bir diyetisyene yönlendirebilir.
Gluten içeren yiyecekleri yemeyi bıraktıktan sonra, belirtileriniz birkaç gün içinde muhtemelen iyileşecektir. İnce bağırsağınız 3 ila 6 ay sonra tamamen iyileşmelidir. Villiler tekrardan oluşacak ve yeniden fonksiyonlarını gerçekleştirmeye başlayacaktır. Daha yaşlıysanız, vücudunuzun tamamen iyileşmesi 2 yıla kadar süre alabilir.
