Aşil tendonu, baldırınızdaki kasları topuğunuza bağlayan lifli bir doku grubudur. Bu tendonun gücü ve esnekliği atlama, koşma ve yürüme gibi aktiviteler için önemlidir. Aşil tendonunuz, günlük aktivitelerin yanı sıra spor anında da çok fazla stres ve baskıya dayanır. Aşil tendonunun iltihaplandığı, şiştiği ve tahriş olduğu durumda tendinit oluşur.
Aşil Tendonu Nedir?
Aşil tendonu, baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayan sert bir fibröz doku grubudur. Aşil tendonu, kalkaneal tendon olarak da adlandırılır.
Gastroknemius ve soleus kasları (baldır kasları) baldırın alt ucunda Aşil tendonu haline gelen tek bir doku bandında birleşir. Aşil tendonu daha sonra kalkaneusa girer. Bursa adı verilen küçük sıvı keseleri, topuktaki Aşil tendonunun etrafını sarar.
Aşil tendonu vücuttaki en büyük ve en güçlü tendondur. Baldır kasları esnediğinde Aşil tendonu topuğu çeker. Bu hareket, yürürken, koşarken veya zıplarken ayak parmaklarımız üzerinde durmamızı sağlar. Gücüne rağmen Aşil tendonu, bölgedeki sınırlı kan akışı ve bu tendon üzerine yüklenilen yüksek gerilimler nedeniyle yaralanmaya karşı savunmasızdır.
Aşil tendonu yaralanmalarına ne sebep olur?
-Tendinit
Tendinit, bölgede aşırı kullanım veya hasardan kaynaklanıp bacağın arka alt bölgesi ve topuk etrafında ağrıya neden olabilir. Tendinit nedeniyle tendonunuzun bazı kısımlarının kalınlaştığını ve sertleştiğini fark edebilirsiniz. Tedavi edilmediği durumlarda bu semptomlar daha da kötüleşecektir. Tendinitin 2 tipi vardır:
· İnsersiyonel olmayan Aşil tendiniti. Tendonunuzun orta liflerindeki küçük yırtıklar tendonu parçalamaya başlar ve bunun sonucunda ağrı, şişme oluşur. Bu tip tendinit genellikle aktif, genç yetişkinleri etkiler.
· İnsersiyonel Aşil tendiniti. Bu hasar, tendonunuzun topuk kemiğinizle buluştuğu noktada meydana gelir. Bu tip tendinit sonucunda genellikle ekstra kemik büyümeleri gözlenir. Bu tür tendinit, her yaşta ve fiziksel olarak aktif olmayan kişilerde bile ortaya çıkabilir.
-Kopma
Tendon liflerinizdeki yırtıklar, tendonunuzda tam veya kısmi bir kopmaya (veya yırtılmaya) neden olabilir. Topuğunuzun veya baldırınızın arkasından gelen bir ses duyabilirsiniz. Bu ses acil tıbbi müdahale gerektiren bir tendon kopmasının habercisi olabilir.
Aşil tendonu yaralanmalarıyla ilgili önemli bilgiler
· Aşil tendonunuz iltihaplanıp şişerek tendinit geliştirebilir.
· Aşil tendonu yırtılabilir veya kopabilir, bu durumda acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyulmaktadır.
· Herkes aşil tendonu sakatlıkları geliştirebilir ve genellikle tendon üzerindeki tekrarlayan stresle bağlantılıdır.
· Aşil tendonu yaralanmaları genellikle bacağınızın arkasında topuğunuzun yakınında ağrı, sertlik ve şişmeye neden olur.
· Aşil tendonu yaralanmaları, dinlenerek ve iltihaplarla savaşan ilaçlarla tedavi edilebilir. Egzersizler de tedaviye yardımcı olmaktadır. Bazı durumlarda tendonu onarmak için ameliyat gerekebilir .
· Spor ve benzeri aktivitelerin seviyelerini yavaşça arttırmak, aktiviteler sırasında doğru ayakkabıları giymek ve düz olmayan yüzeylerde egzersiz yapmamak bu yaralanmaların önlenmesini sağlayabilir.
Aşil tendonu yaralanmaları için risk faktörleri nelerdir?
Genellikle tekrarlayan zorlamalar sonucunda oluşan aşil tendonu sakatlıkları herkeste görülebilir. En yaygın risk faktörleri şunlardır:
· Ağır egzersiz
· Yeni bir spora başlamak
· Bir egzersize veya spora başlarken baldır kaslarınızın gergin olması, tendonunuza daha fazla baskı uygulayabilir.
· Topuğunuzda tendona sürtünen kemik çıkıntıları
· Egzersiz yaparken yanlış ayakkabıların kullanımı
· Düz olmayan bir yüzeyde egzersiz yapmak
· Bir antibiyotik olan florokinolon tedavisi almak
Aşil tendonu yaralanmasının belirtileri nelerdir?
Tendon yaralanmalarının yaygın semptomları şunlardır:
· Bacağınızın arkasında veya topuk civarında ağrı
· Hareket halinde daha da kötüleşen ağrı
· Oturduktan sonra ayağa kalkarken aşil tendonunda sertlik ve ağrı
· Egzersiz yaptıktan sonraki gün tendonda ağrı
· Gün içinde hareket ettikçe daha da kötüleşen ağrı ve şişlik
· Tendonun kalınlaşması
· Topuk kemiğindeki kemik çıkıntıları
· Etkilenen ayağı bükerken zorlanma
· Tendonun yırtıldığını düşündürebilecek bir sesi varlığı ve sonrasında ani keskin ağrı
Aşil tendonu hasarı nasıl teşhis edilir?
Aşil tendonundaki yaralanma, bacağınızın arka kısmında topuk civarında ağrıya neden olur. Bazen aşil tendonu yaralanmaları ayak bileği burkulması olarak yanlış teşhis edilebilmektedir. Doğru tedaviyi alabilmeniz için doğru teşhisi almanız önemlidir. Yaygın görülen çoğu yaralanma tipi, aşil tendonunuzu ağrılı hale getirebilir ve fonksiyonunu engelleyebilir.
Durumunuzu teşhis etmek için doktorunuz aşağıdaki parametreleri dikkate alacaktır:
· Genel sağlığınız ve tıbbi geçmişiniz
· Semptomlarınız
· Kemik çıkıntılarını, ağrıyı ve şişliği kontrol etmek için Aşil tendonunuzun fiziksel muayenesi
· Ayak bileğinizin hareket açıklığının testi (gerektiği gibi hareket etme yeteneği)
· X-ışını veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme testleri
Aşil tendonu yaralanmaları nasıl tedavi edilir?
Tedavi, tendonunuzdaki hasarın büyüklüğüne bağlıdır. Genellikle şunları içerir:
· Dinlenme
· Buz uygulaması
· Ağrı kesici amaçlarla steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) (ibuprofen veya naproksen gibi) kullanımı
· Baldır kaslarınızı güçlendirmek için özel egzersizler
· Fizik Tedavi
· Yüzme gibi egzersiz alternatifleri
· Ayakkabılarda, ortez ayakkabılarda, alçıda, atelde veya yürüyüş botunda topuk kaldırma ekipmanları
· Ekstrakorporeal şok dalgası tedavisi: Yüksek enerjili şok dalgası uyarıları, hasarlı tendon dokusunda iyileşme sürecine yardımcı olabilir. Bu tedavi yaygın kullanılmamasına rağmen, doktorunuz ameliyat gerçekleştirmeden önce bu seçeneği de denemek isteyebilir
Bu tedavilerin işe yaramadığı veya yaralanmanın aşırı şiddetli olduğu durumlarda ameliyat düşünülebilir. Ameliyatın türü, tendondaki hasarın yeri ve büyüklüğü gibi faktörlere bağlıdır. Kullanılan cerrahi prosedürlerden bazıları şunlardır:
· Baldır kaslarınızı uzatmak için ameliyat (gastroknemius çekilmesi)
· Hasarlı tendon dokusunu, kemik çıkıntılarını çıkarmak ve tendonu onarmak için debridman ameliyatı
· Hasar görmüş tendon dokunusunu çıkarmak, kalan tendonu onarmak ve başka bir tendonu topuk kemiğine hareket ettirerek ekstra güç vermek için yapılan bir ameliyat
Aşil tendonu yaralanmalarının komplikasyonları nelerdir?
Aşil tendonu yaralanmasının komplikasyonları şunları içerebilir:
· Şiddetli ağrı
· Yürürken zorluk
· Tendon bölgesinin veya topuk kemiğinin deformasyonu
· Tekrarlanan yaralanmadan kaynaklanan tendon kopması
Diğer komplikasyonlar, Aşil tendonu yaralanması tedavisinde kullanılan metodların sonucunda oluşabilir. Örneğin,
· Kortizon enjeksiyonları bazı durumlarda tendonun yırtılmasına neden olabilir.
· Ameliyat bazı durumlarda ağrıya ve enfeksiyona yol açabilir
Aşil tendonu yaralanmaları önlenebilir mi?
Aşağıdaki adımlar aşil tendonu yaralanmasını önlemeye yardımcı olabilir:
· Egzersiz yapmadan önce ısınmak.
· Aktivite, spor seviyesini yavaşça artırın.
· Hareket sırasında doğru ayakkabıları giyin.
· Düz olmayan yüzeylerde egzersiz yapmayın.
· Ağrıya neden olan faaliyetleri durdurun.
· Florokinolon kullanımının risklerinin farkında olun ve bu ilacı kullanıyorsanız dikkatli egzersiz yapın.
Aşil tendonu yaralanması durumunda neler yapmalısınız?
· Dinlenme, ağrı ve şişliği yönetmek gibi konularda doktorunuzun tavsiyelerine uyun.
· Koşu gibi yüksek tendonu zorlayacak egzersizler yerine yüzme veya bisiklet gibi tendonunuza çok fazla baskı uygulamayan düşük etkili aktiviteleri deneyin
· Bu stratejilerin ağrıyı, şişmeyi ve işlev kaybını azaltmaya yardımcı olup olmadığını daima doktorunuza bildirin.
Doktorunuzu ne zaman aramalısınız?
Bacağınız veya topuğunuzun arka kısmından gelen bir ses sonrası ani ağrı hissederseniz hemen doktorunuzu arayın. Ağrı ya da hareket etme sorunları günlük günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa hastaneye başvurun.
